Από τα αρχαία χρόνια αλλά κυρίως από τη ρωμαϊκή εποχή με τον Στράβωνα και τον Πλίνιο, μέχρι τη βυζαντινή με τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο ( 10ος αιώνας) και την Άννα Κομνηνή (11ος αιώνας) περνώντας από τον Άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο κατά το μεσαίωνα και τον Λεόντιο Μαχαιρά, στους πολλούς ξένους περιηγητές και επισκέπτες της Λεμεσού από τον 12οαιώνα μέχρι και τον 20ο, η Λεμεσός αναφέρεται με δεκάδες διαφορετικές ονομασίες αλλά και περιγράφεται με πολλές πληροφορίες για τη πόλη, άλλοτε πολύ κολακευτικές και άλλοτε με τα μελανότερα χρώματα, ανάλογα με την εποχή, τις συνθήκες που επικρατούσαν και τις περιόδους ανάπτυξης, ύφεσης ή καταστροφής της από κατακτητές και θεομηνίες (λιμούς, σεισμούς καταποντισμούς).
Μια από τις νεώτερες και πιο ενδιαφέρουσες περιγραφές της Λεμεσού ήταν αυτή του Γάλλου Rene Delaporte, που τις κατέγραψε στο βιβλίο του «L’ile de Chypre» (Παρίσι 1913).
Ο Delaporte ήρθε στην Κύπρο ως αντιπρόσωπος της Alliance Francaise για να μελετήσει την κυπριακή κοινωνία. Έκαμε πολλούς φίλους στη Λεμεσό και οι κρίσεις του για την πόλη είναι κυρίως κολακευτικές και οπωσδήποτε ενδιαφέρουσες, κυρίως σε σύγκριση με τη Λάρνακα που ήταν μέχρι τότε μια ακμάζουσα και «αριστοκρατική» πόλη λόγω των πολλών ξένων (κυρίως Λατίνων) κατοίκων της, των έμπορων της και του σημαντικού λιμανιού της.
Λέει λοιπόν ανάμεσα σε άλλα:
«Σ’ ένα μεγάλο όρμο, που ισοδυναμεί σχεδόν με κόλπο, φαίνεται η Λεμεσός, πόλη ισόπεδη και νέα με τις κεραμιδένιες στέγες και τους κήπους της. Η εντύπωση κατά την άφιξη είναι καλύτερη παρά στη Λάρνακα. Η φύση έχει προσθέσει στο κάπως πενιχρό πανόραμα ένα φόντο βουνών, τα όποια κάτω από το θερινό ήλιο παρουσιάζουν πολύ ωραίαν όψη και τονίζουν την απλότητα της κυπριακής αυτής γωνιάς…
Πλούσια πόλη, όπου μαντεύει κανείς την καλοπέραση, η Λεμεσός παραμένει ωστόσο πόλη κυπριακή, πιο ενδιαφέρουσα από τη Λάρνακα, με λιγότερα όμως αξιοθέατα από την Αμμόχωστο. Ο θόλος και το καμπαναριό της καθεδρικής εκκλησίας της (της Αγίας Νάπας) νόθου Βυζαντινής, και οι μιναρέδες δεν έχουν τη γλυκεία ποίηση των ερειπωμένων γοτθικών εκκλησιών και των οχυρωμάτων της Αμμοχώστου.
Μια αποβάθρα προχωρεί μέσα στη θάλασσα, σπίτια κατά μήκος της θαλασσόδαρτης παραλίας… αυτό είναι όλο το λιμάνι.
Η Λεμεσός ήταν κάποτε σπουδαία πόλη, έχει την ιστορία της και υπήρξε στα χρόνια των Σταυροφοριών το σημείο της απόβασης του Ριχάρδου του Λεοντόθυμου και σταθμός του Λουδοβίκου πριν από την εκστρατεία του στην Αίγυπτο. Γνώρισε όλες τις δυστυχίες, και τα λαμπρά της χτίρια καταχώστηκαν πολλές φορές κάτω από τα ερείπια της. Τα στοιχεία της φύσης και οι άνθρωποι έβρισκαν με τη σειρά τους ευχαρίστηση να την ερημώνουν. Οι Γενουάτες συμμάχησαν σιωπηρά με τους σεισμούς να την αφανίσουν ή να την πυρπολήσουν. Οι Μαμελούκοι της Αιγύπτου έκαμαν εκεί επιδρομές και οι Τούρκοι ήρθαν να επιστέψουν το έργο της καταστροφής ερημώνοντας την τελείως σχεδόν. (Στα 1373 και 1402 η Λεμεσός λεηλατήθηκε από τους Γενουάτες, στα 1358 από τους Τούρκους, στα 1413,1425, 1426 από τους Μαμελούκους του Σουλτάνου της Αιγύπτου)».
«Η Λεμεσός είναι πλούσια χάρη στο εμπόριο της των κρασιών, των χαρουπιών, των λαδιών και των προϊόντων της οινοβιομηχανίας. Είναι η πρώτη βιομηχανική πόλη και το δεύτερο λιμάνι της νήσου. Αριθμεί περί τις 10 χιλ. κατοίκους. Απ’ αυτούς 7.500 είναι Έλληνες, 2.000 Τούρκοι και 500 άλλων θρησκευμάτων. Είναι η δεύτερη πόλη της Κύπρου (μετά τη Λευκωσία)».
«Δεν έχει τίποτε το αξιοθέατο. Η Καθολική-ο καθεδρικός Ελληνικός ναός-δεν έχει τίποτε το εξαιρετικό. Χτίστηκε από ένα αρχιτέκτονα JeanThomas επί του γηπέδου της εκκλησίας των Φραγκισκανών. Δεν είναι σπουδαία. Το σύνολο της είναι βαρύ και ο ρυθμός της δεν ανήκει ούτε στον Βυζαντινό ούτε στον Γοτθικό. Περιλαμβάνει επιτάφιες πέτρες με απλές επιτάφιες επιγραφές που τις συνοδεύουν κάποτε οικόσημα και αυτό θα επέτρεπε να καθορίσουν σε ποιους ανήκουν. Είχαν περιγραφεί από τον Μ. Latrie. Ο κ. Em. Deschamps, που ήρθε στην Κύπρο το 1895, μας είπε στο βιβλίο του «Au pays d’Aphrodite», 1895: Οι γαλλικές πλάκες πού σημειώθηκαν από τον Μ. Latrie έχουν εξαφανισθεί. Και τι έγιναν επίσης όλοι οι τάφοι που έχουν κλείσει τα υπάρχοντα των γάλλων ιπποτών που πέθαναν εδώ από πυρετούς, όταν συνόδευαν τον Άγιο Λουδοβίκο στη Σταυροφορία του 1248;»
«Υπάρχουν ωστόσο πλάκες επιτάφιες… Μπορεί επίσης να ρίξει κανείς μια ματιά στις υδρορροές με ανθρώπινο κεφάλι ή μ’ ένα παράξενο γλυπτό, ένα πουλί που κρατά σταφύλια στο ράμφος του…»
«Το φρούριο της Λεμεσού είναι σήμερα φυλακή. Δεν έχει τίποτε το αξιοπερίεργο για ένα τουρίστα. Είναι ατέλειωτο και τίποτε απ’ ό,τι απομένει δεν μπορεί να δώσει ιδέα του τί μπορούσε να είναι. Ανήκει βεβαίως στην ενετική εποχή. Δεν μας επετράπη να το επισκεφθούμε: απαγόρευση αυστηρή και ηλίθια. Το μόνο αξιοπερίεργο είναι ένας παλιός δρόμος πού αποτελείται από αψίδες (καμάρες) πάνω από το ένα στο άλλο σπίτι στις δύο πλευρές του δρόμου, όπως βλέπει κανείς στη Ρόδο. Ήταν άλλοτε της μόδας αυτοί οι δρόμοι στη Λεμεσό; Αυτός ο δρόμος θα ήταν ίσως μαρτυρία, αλλά είναι τρόπος να προστατευθούν καλύτερα από τις σεισμικές δονήσεις; Αυτές τις αισθάνεται ακόμα και η Λεμεσός είναι το μέρος της Κύπρου που γίνονται συχνότερα».
«Η Λεμεσός έχει ονομασθεί Αθήνα της Κύπρου. Είναι ολοφάνερο ότι είναι Η πιο φιλόξενη πόλη του νησιού και οι κάτοικοι της οι πιο ευπροσήγοροι. Ο ξένος αισθάνεται άνετα, αν και ο Λεμεσιανός μένει ο ίδιος, χωρίς κοσμοπολιτισμό, βαθιά προσκολλημένος στα ελληνικά του αισθήματα.
Το πνεύμα του διχασμού που επικρατεί στις άλλες πόλεις υπάρχει επίσης και στη Λεμεσό, αλλά με περισσότερη ευγένεια και σταματούν την πολιτική διαίρεση στα όρια που θέλουν. Η εκπαίδευση δεν υποφέρει από αυτή, δεν έχουν διπλά Γυμνάσια (όπως έγινε στη Λευκωσία). Οι Ορθόδοξοι διατηρούν ενότητα που τους επιτρέπει να επωφελούνται των προσπαθειών των και των διαδεδομένων ιδεών. Οι επιτροπές εδώ έχουν απόψεις πιο φιλελεύθερες παρά σε όλα τα άλλα μέρη της νήσου, διότι οι επιτροπές αυτές αποτελούνται από προσωπικότητες πού έχουν στην καρδιά τους την αφοσίωση τους με αυταπάρνηση. Είναι πιο ενωτικοί χωρίς γι’ αυτό να είναι ξενόφοβοι, παρά τη φλογερή τους επιθυμία για ένωση με την Ελλάδα. Απεναντίας, η δική μας Alliance Francaise βρίσκει ευρύ πεδίον δράσης σ’ αυτή την πόλη».
Ο κ. Σπύρος Αραούζος, βουλευτής της νήσου, εδώρησε στην Κυβέρνηση της Γαλλικής Δημοκρατίας οικόπεδο για να χτισθεί ανωτέρα Γαλλική λαϊκή σχολή και αυτό θα ήταν το καλύτερο επίτευγμα της Alliance Francaise, αν ή Γαλλία δεχόταν και άνοιγε ένα Γαλλικό σχολείο στην Κύπρο».
«Η επιτροπή του τμήματος μας (της AllianceFrancaise), που εσύστησε ο συνάδελφος μας Edmond Delaye, καθηγητής στο Γυμνάσιο, αποτελείται εξ ολοκλήρου από προσωπικότητες της Λεμεσού και βοηθείται στην οργάνωση των μαθημάτων και των διαλέξεων της στη Γαλλική γλώσσα. Εδώ δεν συναντούν, όπως στη Λευκωσία, τη στενότητα πνεύματος και την εχθρότητα που κατατάσσουν τους κατοίκους της στο επίπεδο λαών της Μ. Ασίας με στενές αντιλήψεις». (Σημ.: Ο R. Delaporte αναφέρεται σε άλλο κεφάλαιο, στον πόλεμο που έκαμε της Alliance Francaise ο διευθυντής της εφημερίδας «Κυπριακός Φύλαξ» Νικόλαος Καταλάνος).
«Κατά τα άλλα η Λεμεσός υπήρξε σε όλους τους καιρούς πόλη προοδευτική και η Εφορεία των Σχολείων έχει προσθέσει στο Γυμνάσιο της εμπορικό τμήμα, ακολουθώντας σ’ αυτό το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Το τμήμα αυτό θα ζήσει, ελπίζουμε, χάρη στο εξαίρετο πνεύμα των Λεμεσιανών σθεναρών υπερασπιστών του Ελληνισμού αλλά που βλέπουν την Ελληνική Παιδεία με νέες αντιλήψεις».
«Στη Λεμεσό υπάρχει μια δραστήρια επιτροπή που ανέλαβε σοβαρά το έργο της, γιατί τα μέλη της είναι άνθρωποι έξυπνοι που αποτελούν τιμή για τη Νήσο, φίλοι της Γαλλίας και αντιλαμβάνονται τον πραγματικό ρόλο της Alliance Francaise».
Πηγή: LimassolInHistory & Τίτος Κολώτας
Λεζάντες
Φώτο 1 «Λεμεσός, πόλη ισόπεδη και νέα με τις κεραμιδένιες στέγες και τους κήπους της» (Πίνακας Κουφού 1900)
Φώτο 2 «Οι Μαμελούκοι της Αιγύπτου έκαμαν εκεί επιδρομές.»
Φώτο 3 «Η Καθολική-ο καθεδρικός Ελληνικός ναός-δεν έχει τίποτε το εξαιρετικό.»
Φώτο 4«Το φρούριο της Λεμεσού είναι σήμερα φυλακή.»
Φώτο 5 «Ο κ. Σπύρος Αραούζος, βουλευτής της νήσου, εδώρησε στην Κυβέρνηση της Γαλλικής Δημοκρατίας οικόπεδο για να χτισθεί ανωτέρα Γαλλική λαϊκή σχολή…»
Φώτο 6 Edmond Delaye, καθηγητής της γαλλικής στο Γυμνάσιο
