Του Τίτου Κολώτα
Ο χριστιανικός κόσμος της πόλης μας θα πορευθεί και πάλι σε λίγες μέρες με κατάνυξη στους δρόμους της για την περιφορά του Επιταφίου. Ένα έθιμο με βαθιές τις ρίζες του μέσα στην τουρκοκρατία, ίσως και της παγανιστικής αρχαιότητας με ανάλογες ιεροτελεστίες και τελετουργίες του θανάτου και της αναγέννησης της φύσης.
Στα πρώτα χρόνια της αγγλικής κατοχής, οι ελληνορθόδοξοι κάτοικοι της Κύπρου πίστεψαν ότι υπό την κυριαρχία ενός χριστιανικού λαού- έστω και μη ορθόδοξου- θα ανάσαιναν και θα μπορούσαν να ασκούν τα θρησκευτικά, εθνικά και πολιτισμικά τους έθιμα απρόσκοπτα και χωρίς τον φόβο των αλλοθρήσκων Τούρκων. Οποία όμως αυταπάτη!
Μια πρώτη γεύση της αυταπάτης τους αυτής πήραν οι λεμεσιανοί από τα πρώτα κιόλας χρόνια της αγγλοκρατίας. Το περιγράφει ο Ξενοφών Φαρμακίδης στο βιβλίο του «Ιστορία της Λεμεσού» :
«Εν Κύπρω υπάρχει εκκλησιαστική συνήθεια ο όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου να τελήται αφ’ εσπέρας της Μεγάλης Παρασκευής, δια να δύνανται οι πιστοί να παρακολουθώσι την κατανυκτικήν αυτήν τελετήν.
Επίσης και ετέρα συνήθεια υπάρχει. Προς το τέλος της ιεράς τελετής ο Επιτάφιος λιτανεύεται μετά μεγάλης πομπής και υπερόχου μεγαλοπρεπείας ανά τας οδούς της πόλεως ή συνοικίας προς καθιαγιασμόν αυτής.
Ευρισκόμεθα εις το έτος 1885, οπότε το Πάσχα συνέπιπτε την 24η Μαρτίου (παλαιόν ημερολόγιον). Αφού η πομπή περιήλθε την ενορίαν της Αγίας Νάπας επέστρεφεν εις τον ναόν δια της οδού «Αγίου Ανδρέου». Ακριβώς έξωθι της οικίας του Δημητρίου Χατζηπαύλου –ήτις μόνη εισέτι εσώθη από τον ανακαινισμόν του τμήματος εκείνου της πόλεως- η οποία τότε εχρησιμοποιείτο ως αγγλική λέσχη, ηκούσθησαν απ΄αυτής φωναί, γέλωτες, ουρλιάσματα, λέγεται δε ότι ερρίφθη και υπόλειμμα τσιγάρου.
Το τι εγένετο τότε είναι κάτι το αφάνταστον. Ο λαός εξεμάνη. Γιουχαϊσμοί σφυριγμοί, ύβρεις, κατάραι εξετοξεύθησαν κατά των ασεβών βεβηλωτών των ιερών του συναισθημάτων. Κτυπήματα επί των θυρών και παραθύρων ίνα παραχθή δαιμονιώδης θόρυβος. (Εις τούτο ελάμβανε μέρος και ο συγγραφεύς του παρόντος, παις ων τότε, κτυπώνδια λίθου την θύραν της απέναντι οικίας, του Νικολή του Ιασονίδη όπου τα νυν μαγαζιά της Εταιρίας Σίγγερ και τα παρακείμενα καταστήματα, κτυπών συνεχώς ίνα παραχθή ισχυρός κρότος.)
Οι τολμηρότεροι επετέθησαν κατά του κτηρίου, του οποίου δια λιθοβολισμού έθραυσαν τας υάλους των παραθύρων, άλλοι δ’ επεχείρησαν να διαρρήξωσι την θύραν ίνα λάβωσιν ικανοποίησιν, αλλ’ εκωλύθησαν υπό των φρονιμωτέρων.
Τα του επεισοδίου ετηλεγραφήθησαν εις τον επίσκοπον της επαρχίας Κυπριανόν και εις τον αρχιεπίσκοπον Σωφρόνιον, οίτινες προέβησαν εις τας δεούσας παραστάσεις παρά τη κυβερνήσει. Ο τότε μέγας Αρμοστής Colonel Robert Biddulph, κατόπιν ερευνών διαβεβαίωσεν ότι η πράξις αυτή διεπράχθη υπό ενός μόνον ατόμου, διατελούντος εν ευθυμία και εξ απροσεξίας και ότι αμέσως τω εγένοντο αυστηραί παραστάσεις και επιπλήξεις.»
Οι «γρυλλισμοί οξείς και άλλαι φωναί μιμητικαί διαφόρων ζώων» διεπράχθησαν λοιπόν για τον εξοχώτατο Κυβερνήτη της Κύπρου, «υπό ενός μόνον ατόμου, διατελούντος εν ευθυμία και εξ απροσεξίας», (αχ αυτοί οι απρόσεκτοι άγγλοι…) και επομένως, ούτε γάτα ούτε ζημιά.
Εκτενή περιγραφή του βέβηλου αυτού γεγονότος κάνει και ο Φίλιος Ζαννέττος στο δεύτερο τόμο της «Ιστορίας της νήσου Κύπρου» του οποίου σας μεταφέρουμε ένα μικρό απόσπασμα:
«Της εν Λεμησσώ πομπής διερχομένης προ της εκείθεν Αγγλικής Λέσχης, ηκούσθησαν απ’ αυτής αίφνης γρυλλισμοί οξείς και άλλαι φωναί μιμητικαί διαφόρων ζώων επί τω σκοπώ προδήλως εμπαιγμού της πομπής. και οι μεν χλευασταί εκείνοι λίαν προσηκόντως αυτοίς εχρήσοντο φωναίς κτηνών, ο ευσεβής όμως λαός, ως ην επόμενον εξεμάνη, επί τη μωρά προσβολή και «βάνδαλοι» κραυγάζων, «βάρβαροι αίσχη της Αγγλίας άτιμον Κλούπ…», επετέθη κατά του οικήματος, συντρίψας παν ό,τι εις υαλοπίνακας, παράθυρα και άλλο ηδυνήθη, μόλις δε και μετά βίας υπό των ψυχραιμοτέρων αποτραπείς του να μεταβάλη εις ερείπιον την Λέσχην.»
Οι «απρόσεκτοι άγγλοι», παρά το πέρασμα των αιώνων, δε φαίνεται να άλλαξαν και πολύ νοοτροπία όσο αφορά στην αντιμετώπιση των «ιθαγενών» τέως υποτελών τους και στο σεβασμό του πολιτισμού και των παραδόσεων τους.
Καλή Πάσχα, καλή Ανάσταση και ο θεός να τους συγχωρέσει!
Πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ στις 15/4/2011…
