Μία ιδέα κτισμένη με γρόσια και σελίνια, ιδρώτα και φροντίδα για τον φτωχό και κατατρεγμένο
Η ιστορία του Συνεργατισμού πάει πολύ πίσω, όταν κάποιοι οραματιστές τα έβαλαν με την τοκογλυφία και την εκμετάλλευση.
Με τη βοήθεια κάποιων εκδόσεων της Συνεργατικής Τράπεζας, κάνουμε μια αναδρομή στο χρόνο, κι ανακαλύπτουμε ιστορίες ξεχασμένες και θυμίζουμε γεγονότα με ιδιαίτερη σημασία
• Ο Συνεργατισμός πέρασε από τα δεινά της βρετανικής αποικιοκρατίας και του κατεστημένου των τοκογλύφων, δύο παγκόσμιους πολέμους, τις δικοινοτικές ταραχές του 1963, την τουρκική εισβολή και τον πόλεμο του 1974, αλλά βγήκε στην πώληση το 2018 με την οικονομία να κινείται σε ρυθμούς ανάπτυξης 4%
Συνεργατισμός: Μία ιδέα που κτίστηκε γρόσι με γρόσι και σελίνι με σελίνι, πολύ ιδρώτα, εντιμότητα και ανιδιοτέλεια.
Η ιστορία του Συνεργατισμού πάει πίσω, σχεδόν 110 χρόνια, όταν 23 πρωτοπόροι αποφάσισαν στις 22 Νοεμβρίου 1909 να προχωρήσουν στην ίδρυση της «Χωρικής Τράπεζας Λευκονοίκου». Προηγήθηκαν κάποιες προσπάθειες για δημιουργία συνεργατικών εταιρειών, οι οποίες όμως διαλύθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα αφού δεν ήταν εύκολο να εξασφαλίσουν κεφάλαια, ενώ από την άλλη επικρατούσε φόβος στις τάξεις των αγροτών μήπως οι ενέργειές τους ερμηνευτούν ως πράξεις αντίθετες στα συμφέροντα των τοκογλύφων, που ήταν κράτος εν κράτει.
Την υπό αναφορά περίοδο, οι αγρότες ξεπερνούσαν το 80% του πληθυσμού. Η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, αφού η βρετανική αποικιοκρατία επέβαλε βαριά φορολογία για να εξασφαλίσει την καταβολή στην Τουρκία ποσού 92.800 λιρών ετησίως, ως «φόρο υποτελείας». Παράλληλα συνέχισαν να ισχύουν αρκετές από τις φορολογικές επιβαρύνσεις που επιβλήθηκαν επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπως η δεκάτη, ο κτηματικός φόρος, ο στρατιωτικός φόρος και ο επαγγελματικός φόρος, ενώ προστέθηκαν και κάποιες καινούριες φορολογίες από τη βρετανική αποικιοκρατία, ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις συμβατικές υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει.
Η κατάσταση επιδεινωνόταν ακόμη περισσότερο όταν οι κλιματικές αλλαγές δεν ήταν ευνοϊκές, με αποτέλεσμα οι φτωχοί αγρότες να καταφεύγουν συχνά στους τοκογλύφους που χρέωναν τόκο μέχρι 600%.
Οι πρώτες συνεργατικές κινήσεις
Οι πρώτες συνεργατικές κινήσεις στην Κύπρο άρχισαν να εκδηλώνονται στις αρχές του 20ού αιώνα, ακολουθώντας άλλες χώρες, όπου η ιδέα ξεκίνησε από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ωστόσο, η τότε αποικιοκρατική κυβέρνηση δεν ήταν πρόθυμη να βοηθήσει τον αγροτικό κόσμο, ενώ παράλληλα ήταν ταυτισμένη με τα συμφέροντα του οικονομικού κατεστημένου της εποχής, δηλαδή των τοκογλύφων.
22 Νοεμβρίου 1909: Και εγένετο «Χωρική Τράπεζα Λευκονοίκου»
Το ημερολόγιο έγραφε 22 Νοεμβρίου 1909 όταν 23 πρωτοπόροι προχώρησαν στην ίδρυση της «Χωρικής Τράπεζας Λευκονοίκου».
Τα πρώτα κεφάλαια για τη δημιουργία της Τράπεζας προήλθαν από ένα δάνειο ύψους 300 λιρών από το Ταμιευτήριο Λευκωσίας, το οποίο μετεξελίχθηκε στη συνέχεια στη σημερινή Τράπεζα Κύπρου. Το καταστατικό της εταιρείας γράφτηκε από τον Ιωάννη Οικονομίδη και η υλοποίηση της ιδέας έγινε πράξη, χάρη σε ένα δάσκαλο, τον Μάρκο Χαραλάμπους.
Η εταιρεία παραχωρούσε δάνεια μέχρι 10 λίρες σε κάθε μέλος της. Το Ταμιευτήριο Λευκωσίας χρέωνε τη Χωρική Τράπεζα Λευκονοίκου με επιτόκιο 9%, και η τελευταία δάνειζε τα μέλη της με επιτόκιο 10%. Για την εποχή το επιτόκιο του 10% θεωρείτο ευνοϊκό, αφού οι τοκογλύφοι χρέωναν τόκο μέχρι 600%.
1914: Η πρώτη νομοθεσία περί Συνεργατικών Πιστωτικών Εταιρειών
Η ίδρυση της Χωρικής Τράπεζας Λευκονοίκου έσπασε τον μύθο που καλλιεργούσε την εποχή η αστική τάξη, ότι οι γεωργοί δεν μπορούσαν να αναλάβουν συλλογική δραστηριότητα, ενώ παράλληλα επέφερε ένα ισχυρό ρήγμα στο κατεστημένο των τοκογλύφων.
Ωστόσο, η Τράπεζα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα, με πιο σημαντικά την έλλειψη νομοθεσίας που να διέπει τη λειτουργία των Συνεργατικών Πιστωτικών Εταιρειών, κάτι που διατηρούσε το φόβο στις τάξεις των αγροτών ότι οι τοκογλύφοι παρέμεναν οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού, καθώς και τη στενότητα κεφαλαίων.
Το Φθινόπωρο του 1913, η βρετανική αποικιοκρατία απέστειλε στο Λευκόνοικο ανώτερο υπάλληλο, ο οποίος αφού αντάλλαξε απόψεις με παράγοντες της περιοχής πείστηκε και υπέβαλε έκθεση με την οποία εισηγείτο τη σύσταση νομοθεσίας, κάτι που έγινε τελικά το 1914 με τη ψήφιση του «Νόμου 13 Περί Συνεργατικών Πιστωτικών Εταιρειών». Αυτή ήταν η πρώτη ουσιαστική παρέμβαση της βρετανικής αποικιοκρατίας που συνέβαλε στην ανάπτυξη του Συνεργατισμού.
Παρέμεινε όμως το πρόβλημα της χρηματοδότησης των Συνεργατικών, αφού οι φτωχοί αγρότες δεν ήταν σε θέση να αποταμιεύουν μεγάλα ποσά. Αυτό λύθηκε τελικά το 1923 όταν η βρετανική αποικιοκρατία παραχώρησε δάνειο 20.000 ευρώ με επιτόκιο 5% σε συνεργατικές εταιρείες που είχαν δημιουργηθεί. Αυτή ήταν η δεύτερη σημαντική παρέμβαση της βρετανικής αποικιοκρατίας….
Διαβάστε τη συνέχεια του αφιερώματος του Κωνσταντίνου Ζαχαρίου στον Διάλογο ΕΔΩ:
