Το ζήτημα της αστικής βιωσιμότητας δεν είναι καινούριο. Εδώ και δεκαετίες απασχολεί αρχιτέκτονες, συγκοινωνιολόγους και δημοτικές αρχές. Στον πυρήνα αυτών των συζητήσεων είναι η δημιουργία περιβαλλοντικά φιλικών και οικονομικά βιώσιμων πόλεων, που να μπορούν να προσφέρουν υψηλής ποιότητας ζωή στους κατοίκους τους. Οι στόχοι αυτοί, μολονότι αποτελούν αντικειμενικές ανάγκες, συχνά δεν είναι εύκολο να επιτευχθούν. Οι σύγχρονες πόλεις είναι ζωντανοί οργανισμοί -που κατά περίπτωση μάλιστα μεγαλώνουν ταχύτατα- και ως τέτοιοι εξελίσσονται ακολουθώντας τις αλλαγές των ίδιων των κατοίκων τους.

Η Λεμεσός αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική περίπτωση εξέλιξης για ολόκληρη την Κύπρο. Η πόλη ανέκαθεν είχε έναν κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Άνθρωποι με διαφορετικές καταβολές και διαφορετικό υπόβαθρο συνυπήρχαν και αλληλεπιδρούσαν στο δημόσιο και ιδιωτικό χώρο. Αυτό το χαρακτηριστικό έχει πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια και ιδίως την τελευταία εικοσαετία, οπότε η Λεμεσός άρχισε να αποκτά ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.

Η προσέλκυση επαγγελματιών και εταιρειών από άλλες χώρες στην πόλη, στοιχείο που την έχει καταστήσει ένα περιφερειακό hub, έχει εξελίξει σημαντικά σχεδόν κάθε πτυχή της, από την καθημερινή ζωή των κατοίκων, έως την αρχιτεκτονική.

Μετά το 2000, άρχισαν να γίνονται μεγάλα βήματα ως προς τις αναπτύξεις, τόσο κτηρίων, όσο και υποδομών. Η μαρίνα, ο μόλος, τα ψηλά κτήρια, η εμπιστοσύνη που δείχνουν διεθνείς εταιρείες και οργανισμοί αλλάζουν την πόλη και κατά συνέπεια την ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Η τελευταία τριετία, με την προώθηση της εξ’ αποστάσεως εργασίας, έδωσε νέα ώθηση στον αριθμό των διεθνών κατοίκων της πόλης, με τη Λεμεσό να προσελκύει σημαντικό αριθμό ψηφιακών νομάδων. Ανάλογα μεγάλος υπήρξε ο αριθμός των επαγγελματιών, στην πλειονότητά τους νέων, που εγκαταστάθηκαν στην πόλη μετά την υλοποίηση του προγράμματος για το headquartering.

Πως ζούμε στην πόλη;

Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν, είναι το πως οι πολλοί και διαφορετικοί κάτοικοι της πόλης αλληλεπιδρούν με το αστικό περιβάλλον. Έχουν τη δυνατότητα να διακινούνται άνετα και με ασφάλεια; Μπορούν να βρίσκονται σε δημόσιους χώρους που θα είναι διάσπαρτοι μέσα στην πόλη και εύκολα προσβάσιμοι σε όλους;

Εν ολίγοις, διαθέτει η πόλη την υποδομή που θα κάνει τη διαβίωση των κατοίκων της ποιοτική και ευχάριστη; Και στην τελική: Είναι βιώσιμο  αυτό το μοντέλο; Υπάρχουν λύσεις στα όποια προβλήματα;

Αυτά τα χρόνια έχουν γίνει σημαντικές παρεμβάσεις που άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό δημόσιους χώρους και μαζί με αυτούς την καθημερινότητα πολλών κατοίκων. Η Μαρίνα και η ανάπλαση του Μόλου, με τη δημιουργία του μεγάλου παράκτιου πάρκου, αποτελούν άλλωστε σημεία αναφοράς πλέον για κάθε Λεμεσιανό.

Μεγάλης όμως σημασίας είναι και το πάρκο Γαρύλλη, ένα γραμμικό πάρκο που διαπερνά τη Λεμεσό στον άξονα Βορρά – Νότου. Στο εσωτερικό του υπάρχει διαδρομή ποδηλατοδρόμου, που χρησιμοποιείται τόσο από άτομα που ασκούνται, ή ψυχαγωγούνται, όσο και από όσους επιλέγουν το ποδήλατο ως μέσο διακίνησης.

Αυτά τα έργα ωστόσο δεν αρκούν για να ισορροπήσουν τη μεγάλη ταχύτητα των ιδιωτικών αναπτύξεων και την αντίστοιχα μικρή των φορέων του κράτους και της πόλης. Στη Λεμεσό των τελευταίων 20 ετών η ανάπτυξη των σύγχρονων κτηρίων προηγήθηκε της δημιουργίας ενός ολιστικού σχεδίου που να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες της πόλης σε δίκτυα, μέσα διακίνησης, δημόσιους χώρους, χώρους πρασίνου και πολιτικές για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής της κληρονομιάς για τις επόμενες δεκαετίες.

Αυτή η παραδοξότητα είναι που δημιουργεί ζητήματα προς επίλυση, πολλά από τα οποία επηρεάζουν την καθημερινότητα των κατοίκων. Το κυκλοφοριακό αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα προβλήματος, που δημιουργείται από την έλλειψη αξιόπιστων εναλλακτικών τρόπων διακίνησης, ικανών να ανταγωνιστούν τα ιδιωτικά οχήματα.

Σύνδεση των κατοίκων με την πόλη

Το ζήτημα της χρήσης του δημόσιου χώρου από τους κατοίκους και της διαμόρφωσης μίας βιώσιμης πόλης, απασχόλησε πολλούς νέους επαγγελματίες – κατοίκους της Λεμεσού, σε πρόσφατη εκδήλωση. Οι διαφορετικές χώρες προέλευσης των συμμετεχόντων συνέβαλε στην άντληση εμπειριών και γνώσεων από πολλές ευρωπαϊκές και μη πόλεις.

Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε η καθιερωμένη πλέον ποδηλατοπορεία που διοργανώνεται από ενεργούς πολίτες που έχουν δημιουργήσει την «Πρωτοβουλία για τη Λεμεσό». Η εκδήλωση αυτή δεν είναι μία απλή απόδραση από την καθημερινότητα, μερικές φορές το χρόνο. Οι διαδρομές που ακολουθούνται, περνούν μέσα από το κέντρο και τις συνοικίες της Λεμεσού, χαράσσοντας στην πράξη αυτό που έχει ανάγκη η πόλη, τις πράσινες διαδρομές.

Με τον όρο «πράσινες διαδρομές» περιγράφεται από την «Πρωτοβουλία για τη Λεμεσό» ένα ευρύ δίκτυο πεζοδρόμων/ποδηλατοδρόμων που όπως επισημαίνεται, θα πρέπει να δημιουργηθεί εντός της πόλης. Αυτό το δίκτυο, θα συνοδεύεται με ένα μεγάλο πρόγραμμα δενδροφυτεύσεων που με τη σειρά του θα συμβάλλει στη σκίαση των διαδρομών αυτών, επιτρέποντας τη διακίνηση με εναλλακτικά μέσα εντός της πόλης.

Μείζων ο ρόλος της αρχιτεκτονικής

Μεγάλο μέρος της συζήτησης περιστράφηκε γύρω από τη σημασία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, στη δημιουργία βιώσιμων και πιο φιλικών πόλεων. Όπως οι ομάδες των ενεργών πολιτών έρχονται να ανοίξουν δρόμους όταν αυτοί δεν υπάρχουν, έτσι και οι αρχιτέκτονες μπορούν να υιοθετήσουν αντιλήψεις και πρακτικές βιωσιμότητας, δημιουργώντας δημόσιους χώρους που θα αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Στο ζήτημα αυτό αναφέρθηκε εκτενώς ο διακεκριμένος Λεμεσιανός αρχιτέκτονας και μέλος της «Πρωτοβουλίας για τη Λεμεσό» Γιάννης Αρμεύτης, ο οποίος σημείωσε: «Στο βαθμό που μου αναλογεί, οφείλω να σημειώσω πως ο σχεδιασμός δημόσιων χώρων, ιδίως σε έργα η τοποθεσία των οποίων το επιτρέπει, αποτελεί βασική επιλογή. Οι χώροι αυτοί μπορούν να αποτελούν ένα σημείο επικοινωνίας όχι μόνο των χρηστών ενός κτηρίου μεταξύ τους, αλλά και της πόλης μαζί τους». Συνεχίζοντας σημείωσε «Ειδικά στις περιπτώσεις όπου οι χώροι αυτοί αξιοποιούνται για τη φιλοξενία εκδηλώσεων, ή δράσεων ευρύτερου ενδιαφέροντος, μπορούν να ”στρέψουν” τα ιδιωτικά κτήρια προς την πόλη».

Η τοποθέτηση αυτή, η οποία συνοδεύτηκε με την επεξήγηση του σημαντικού ρόλου του κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην υλοποίηση έργων που θα δημιουργούν δημόσιους χώρους, ή θα δίνουν ζωή σε υφιστάμενους, τροφοδότησε μεγάλο μέρος του διαλόγου που ακολούθησε. Οι συμμετέχοντες διαπίστωσαν τη μεγάλη έκταση του ζητήματος, ανανεώνοντας το ραντεβού τους τόσο για περεταίρω συζήτηση των προοπτικών, αλλά και για δράσεις που θα διεξαχθούν στην πόλη της Λεμεσού.