Από τις παλαιότερες ενορίες της Λεμεσού
Αναφερόμενοι στην Καθολική, θέλουμε να προσδιορίσουμε τον καθεδρικό ναό της Παναγίας Παντανάσσης και την γύρω ενορία που είναι από τις παλαιότερες της Λεμεσού και εκτεινόταν αρχικά, γύρω από τον καθεδρικό ναό.
Σήμερα, φτάνει βόρεια μέχρι την λεωφόρο Μακαρίου, δυτικά μέχρι την τουρκοκυπριακή συνοικία, ανατολικά μέχρι την οδό Ανεξαρτησίας και νότια μέχρι το κάστρο. Περιοχή σημαντικά αναπτυγμένη σε όλους τους τομείς. Σ’ αυτή βρίσκονται ο Κεντρικός Αστυνομικός Σταθμός, η Α’ και Β’ Τεχνική Σχολή, το Α’ και το Β’ Δημοτικό Σχολείο, το Αθηναϊδειο Γυμνάσιο, η Επαρχιακή Διοίκηση, το παλιό Νοσοκομείο, το μεγάλο ντεπόζιτο του παλιού υδραγωγείου κ.λ.π.
Πέραν του ναού, στους γύρω χώρους βρίσκονται οι κατοικίες του Μητροπολίτου Λεμεσού και της συνοδείας του. Ο χώρος λαμπρύνεται με την ολοκαίνουργια αίθουσα εκδηλώσεων της μητροπόλεως, με το αναπαλαιωμένο Αρχονταρίκι όπου σιτίζονται δωρεάν αρκετοί φτωχοί συμπολίτες μας, χώρος αθλοπαιδιών, αίθουσες διδασκαλίας κ.λ.π. Πάνω από την αίθουσα εκδηλώσεων ευρίσκονται οι εγκαταστάσεις του ραδιοσταθμού της Μητροπόλεως.
Σ’ όλη την περιοχή και ειδικά στα δυτικά, βρίσκεται μεγάλος αριθμός διατηρητέων σπιτιών τα οποία αναπαλαιώνονται. Σε κάποια απ’ αυτά λειτουργούν υπηρεσίες του ΤΕΠΑΚ, ενώ άλλα γίνονται κέντρα διασκέδασης. Στο χώρο του σημερινού καθεδρικού ναού υπήρχε παλιά εκκλησία αφιερωμένη στη Παναγία και ονομαζόταν Καθολική (με όψη εκκλησίας των καθολικών, λόγω και του σχήματος της οροφής κ.λ.π.) η οποία γκρεμίστηκε γύρω στο 1954, επί Μητροπολίτου Ανθίμου, και στην θέση του κτίστηκε ο σημερινός.
Όπως είναι γνωστό η Κύπρος βρισκόταν υπό κατοχή, από τον 12ο αιώνα, από διαφόρων εθνοτήτων καθολικούς (Άγγλους, Ναϊτες, Λουζιανιάνους, Ενετούς), μέχρι την έλευση των Οθωμανών το 1570. Επί βυζαντινής διοίκησης αυτές οι εθνότητες είχαν σχέσεις με τη Κύπρο χρησιμοποιώντας την σαν κέντρο εμπορίου. Με την παρουσία τους εδώ σαν κατακτητές, από το 1190μ.χ. ενισχύθηκε ο αριθμός τους, ειδικά επί ενετοκρατίας. Σ’ αυτή τη περίοδο οι βλέψεις τους ήταν να καθυποτάξουν τον ελληνορθόδοξο πληθυσμό. Ανάγκαζαν τους ορθόδοξους επισκόπους να λογοδοτούν και να τιμούν τον Λατίνο αρχιεπίσκοπο. Η καταπίεση της ορθοδοξίας από τους Λατίνους κατακτητές ήταν προγραμματισμένη και οργανωμένη, για να αναγκάσουν το κόσμο να ενωθεί μαζί τους.
Στην Λεμεσό υπήρχε σημαντική παρουσία Λατίνων, οι οποίοι έκτισαν και ναούς, όπως ο καθεδρικός, αφιερωμένος στην Παναγία που υπήρχε στο σημείο όπου και ο σημερινός ναός. Αυτό αναφέρεται από περιηγητές της εποχής εκείνης. Ένας από τους περιηγητές αναφέρει, ότι επισκέφθηκε το ναό όταν λειτουργούσε, από Λατίνους ιερείς. Η γύρω περιοχή ήταν αραιοκατοικημένη. Υπήρχαν χωράφια όπου φύτευαν βαμβάκι και αρκετές χαρουπιές.
Η Καθολική σήμερα
Μ’ αυτά τα δεδομένα, το 1570 οι Οθωμανοί Τούρκοι υπό τον Λαλά Μουσταφά καταλαμβάνουν την Κύπρο. Αυτοί που αντιστάθηκαν σθεναρά, ήσαν οι Ενετοί που είχαν στα χέρια τους τη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση. Σκότωσαν αρκετούς από αυτούς, αιχμαλώτισαν άλλους, κι’ άλλοι κατάφεραν να διαφύγουν. Έτσι η λατινική κοινότητα μειώθηκε σημαντικά. Οι ελληνοκύπριοι παρά τους διωγμούς και τις σφαγές παρέμειναν στον τόπο τους κερδίζοντας κάποια θρησκευτικά δικαιώματα και ελευθερίες. Ο ναός της Παναγίας των Καθολικών περιήλθε στα χέρια των ορθόδοξων οι οποίοι σ’ ανάμνηση της προηγούμενης παρουσίας των Λατίνων, τoν ονόμασαν καθεδρικό ναό της Παναγίας της Καθολικής. Επίσης ονομάστηκε έτσι για να καταδεικνύεται ότι η Παναγία ανήκει σ’ όλους τους χριστιανούς, ορθόδοξους και μη. Ο ζωγράφος Όθων Γιαβόπουλος άφησε τη σφραγίδα του σ’ αυτό το λατινικό κτίσμα με αγιογραφίες του, υπογράφοντας ως «’Όθων Γιαβόπουλος ζωγράφος Αθηναίων».
Η ενορία της Καθολικής επί τουρκοκρατίας αυξήθηκε σιγά-σιγά, φθάνοντας βόρεια μέχρι την οδό Γλάδστωνος, δυτικά μέχρι την οδό Ελευθερίας, και ανατολικά πίσω από την Ανεξαρτησίας. Κυρίως υπήρχαν κατοικίες πλινθόκτιστες, εμπορικά υποστατικά και μικρές βιοτεχνίες. Στην οδό Βικτωρίας, σημερινή Ειρήνης, υπήρχαν εργαστήρια κατεργασίας σιδηρών αντικειμένων και γεωργικών εργαλείων. Κατασκεύαζαν «φουκούδες» με ξυλοκάρβουνα, «μασιές», «κεφκιρούες» (κουτάλες τρυπητές και κουπποτές), σατζιές για τηγάνισμα, τσάπες κα. Υπήρχαν και εργαστήρια κατασκευής «στρατουριών» και άλλων χρειωδών, για γαϊδούρια, μούλες, φοράδες και άλογα. Τέτοια εργαστήρια υπήρχαν και στην οδό Ελευθερίας. Σ’ αυτό το δρόμο υπήρχαν και «χάνια» και τεχνίτες για το πετάλωμα των ζώων (καλλικάδες). Αργότερα δημιουργήθηκαν οι καπνοβιομηχανίες Δρουσιώτη και Πατίκκη. Τα κτίρια και των δύο διατηρούνται μέχρι σήμερα. Αυτό του Δρουσιώτη μετά από αναπαλαίωση χρησιμοποιείται σαν Αρχονταρίκι της Μητρόπολης. Στην οδό Ελευθερίας ήταν και το κουφετοποιείο των αδελφών Ζαμπόγλου και στην οδό Γλάδστωνος αυτό των αδελφών Δημητρίου. Στη γωνία Ναυαρίνου και Ειρήνης ήταν το χυτήριο Κυριακίδη που κατασκεύαζε καμπάνες, μανουάλια κα.
Του Αδάμου Κόμπου
