Η διοίκηση του ΤΕΠΑΚ στις 27/7/2018 δήλωνε ότι η εξαγγελία του ΠτΔ για ανάπτυξη του ΤΕΠΑΚ εκτός του κέντρου της Λεμεσού «στηρίζει το αναπτυξιακό όραμα» του Πανεπιστημίου. Αν η αποκέντρωση είναι πράγματι το τρέχον όραμα του Πανεπιστημίου, αυτό σίγουρα δεν είναι «προς όφελος των φοιτητών και της πόλης της Λεμεσού».
Του Δημήτρη Βενιζέλου
Η χωροθέτηση του ΤΕΠΑΚ είναι θέμα που αφορά ολόκληρη την πόλη. Επομένως η οποιαδήποτε αλλαγή πρέπει να συζητηθεί ευρύτερα σαν μια πολεοδομική πρακτική με κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις και όχι σαν μια «ρεαλιστική» επίλυση ενός λειτουργικού προβλήματος χώρου που αντιμετωπίζει το ίδρυμα.
Το ΤΕΠΑΚ δημιουργήθηκε ως ένα αστικό campus με το όραμα να συνεισφέρει πολεοδομικά, κοινωνικά και οικονομικά στο κέντρο της πόλης. Με τις πρόσφατες εξαγγελίες, το όραμα αυτό δυστυχώς φαίνεται να εγκαταλείπεται και αντί αυτού η επέκταση του ΤΕΠΑΚ εκτός κέντρου ενθαρρύνει το μη βιώσιμο μοντέλο της προαστιακής ανάπτυξης, το οποίο έχει ήδη δείξει τα πολλά τρωτά του σημεία σε όλες τις κυπριακές πόλεις. H αλλαγή της δομής και χωροθέτησης του λοιπόν δεν είναι απλά μια διοικητική πράξη, αλλά μια απόφαση που θα μεταβάλει ριζικά τον ευρύτερο προγραμματισμό της πόλης. Κανένα από τα υφιστάμενα πλαίσια σχεδιασμού δεν συναινεί σε μετακίνηση του ΤΕΠΑΚ εκτός κέντρου, καμιά δημόσια διαβούλευση δεν έγινε για να συζητηθεί το ενδεχόμενο αυτό, και καμιά σοβαρή μελέτη δεν έχει εκπονηθεί για να αξιολογηθεί με επιστημονικούς όρους μια τέτοια ιδέα. Αντί αυτού εξαγγέλλεται η εκπόνηση τοπικού σχεδίου που θα επιβάλει την προαστιοποίηση του και που ακυρώνει προηγούμενες σοβαρές μελέτες που θέλουν το ΤΕΠΑΚ να αναπτύσσεται εντός κέντρου.
Οι υποδομές-ερευνητικά κέντρα, κατοικία για τους φοιτητές, αθλητικές εγκαταστάσεις κτλ – συνεισφέρουν στην αστική ανάπτυξη, κτίζουν και μετασχηματίζουν την πόλη και δεν αφορούν μόνο το πανεπιστήμιο. Τα ερωτήματα σχετικά με το πού θα βρίσκεται το πανεπιστήμιο λοιπόν και ποιά μορφή θα πάρει είναι ταυτόσημα με μια σειρά άλλων ουσιαστικών ερωτημάτων : Τι μορφή πόλης θέλουμε να έχουμε, πού θέλουμε να διοχετευθεί η ανάπτυξη που φέρνει ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα και σε ποιους θέλουμε να παρέχουμε τα πλεονεκτήματα – οικονομικά και κοινωνικά – που προκύπτουν από τη σχέση πανεπιστημίου και πόλης.
Παρά τον ενθουσιασμό με τον οποίο η διοίκηση του ΤΕΠΑΚ δέχτηκε την ανακοίνωση της επέκτασης του, αυτό που θα προκύψει είναι ένα διασπασμένο campus σε αποστάσεις που δεν μπορούν να καλυφθούν από τον φοιτητή ή τον ερευνητή χωρίς τη χρήση αυτοκινήτου, οι φοιτητικές εστίες και οι συναφείς υποδομές θα βρίσκονται μακριά από το κέντρο της πόλης με αποτέλεσμα οι φοιτητές και εργαζόμενοι να στερούνται την ποιότητα ζωής που προσφέρει το κέντρο, μακριά από τη βιβλιοθήκη, τους χώρους εργασίας και τις άλλες υπηρεσίες.
Το ΤΕΠΑΚ, όπως και η Σχολή των Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Κύπρου στην Παλιά Λευκωσία είναι ενδεικτικές περιπτώσεις της δυναμικής που αναπτύσσεται με την χωροθέτηση χρήσεων, οι οποίες ενισχύουν την ανάπτυξη μικρο-οικονομίας γύρω από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα. Η απορρόφηση κονδυλίων για μετασκευή υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος σε σύγχρονες υποδομές για το πανεπιστήμιο (retrofitting), η αύξηση τη ζήτησης κατοικίας λόγω της ανάγκης της ακαδημαϊκής κοινότητας να κατοικεί κοντά στο χώρο εργασίας της, η εισροή χρημάτων για την βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος σε μια περιοχή που αντιμετώπιζε προβλήματα υποβάθμισης, η ενθάρρυνση μικρής κλίμακας εμπορίου και αναψυχής (εστιατόρια, καφετέριες, καταστήματα, κτλ), είναι μόνο μερικές από τις θετικές πτυχές της δυναμικής αυτής. Η δρομολογούμενη μετακίνηση του ΤΕΠΑΚ δεν θα επηρεάσει λοιπόν μόνο το ίδρυμα και τη λειτουργία του εσωτερικά, αλλά θα υποβαθμίσει και την μικροοικονομία που αναπτύχθηκε στον ευρύτερο αστικό χώρο γύρω από το ΤΕΠΑΚ.
Επομένως το ζήτημα της σχέσης ΤΕΠΑΚ και Λεμεσού ξεπερνά το Ίδρυμα το ίδιο και τα μικροπολιτικά συμφέροντα που συνοδεύουν τις εξαγγελίες της επέκτασης του. Είναι ένα ζήτημα που αφορά ολόκληρη την πόλη. Στο διεθνή χώρο αυτό έγινε προ πολλού αντιληπτό. Πόλεις όπως η Βοστόνη των ΗΠΑ που αναπτύχθηκαν παράλληλα και σε σχέση αλληλεξάρτησης με ένα αριθμό σημαντικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων (Harvard, MIT, Boston University, Berklee) αναγνωρίζουν τα κοινά οφέλη που προκύπτουν από τη σχέση αυτή: η ανάπτυξη/επέκταση των campus – που βρίσκονται μέσα στην καρδιά της πόλης – αλλά και η σχέση τους με την κοινότητα της πόλης ορθά τοποθετούνται ως ζητήματα αστικής ανάπτυξης και όχι απλά ανάπτυξης του πανεπιστημιακού ιδρύματος. Οι προθέσεις ανάπτυξης των ιδρυμάτων αυτών ενσωματώνονται σε έγγραφα που κατατίθενται στην πόλη, τα «Town Gown Reports». Αυτά αποτελούν σοβαρές αναπτυξιακές μελέτες που αξιολογούν αναλυτικά και με διαφάνεια τη σχέση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των κοινοτήτων που τα περιβάλλουν αλλά και τις επιπτώσεις που θα έχουν οι όποιες μεταβολές στη σχέση αυτή. Είναι έγγραφα προσβάσιμα σε όλους και αποτελούν βάση για δημόσια διαβούλευση.
Αν μια τέτοια διαδικασία εφαρμοζόταν στην περίπτωση της επέκτασης του ΤΕΠΑΚ, θα αποκάλυπτε τα πολλά και σοβαρά προβλήματα που θα φέρει η ιδέα της αποκέντρωσης του ιδρύματος. Θα αποκάλυπτε επίσης την προχειρότητα και την έλλειψη σοβαρότητας με την οποία αντιμετωπίστηκε το ζήτημα, τις παρωχημένες αναπτυξιακές λογικές που υιοθετούνται και την παντελή απουσία δημόσιου διαλόγου και τεκμηριωμένου επιστημονικού λόγου. Είναι δύσκολο να μη διερωτηθεί κανείς για τα κίνητρα πίσω από αυτό τον χειρισμό.
Το ΤΕΠΑΚ είναι κτήμα της πόλης της Λεμεσού και όχι όχημα για περισσότερη προαστιοποίηση της πόλης και υποβάθμιση του κέντρου. Η παραμονή του ως ένοικου του κέντρου είναι προς το συμφέρον και των πολιτών και του ιδρύματος.
- Δημήτρης Βενιζέλος
- Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ,MAUD Harvard GSD
Ο Δημήτρης Βενιζέλος είναι διδακτορικός φοιτητής στο τμήμα Γεωγραφίας του King’s College London. Έλαβε το Δίπλωμα του Αρχιτέκτονα Μηχανικού (2013) από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στον Αστικό Σχεδιασμό στο Harvard University Graduate School of Design (2015). Εργάστηκε ως αρχιτέκτονας – πολεοδόμος σε γραφεία στην Αθήνα (Ελλάδα), στο Belo Horizonte (Βραζιλία), και στη Νέα Υόρκη (ΗΠΑ). Συμμετείχε σε ερευνητικά προγράμματα στο Harvard University (2014-15), στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (2013-2017) και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (2017-2018). Στο Πανεπιστήμιο Κύπρου εργάστηκε ως ερευνητής στο Mesarch Lab και δίδαξε Ιστορία και θεωρία της Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής στο προπτυχιακό πρόγραμμα του Τμήματος.
