Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό οργανισμό περιβάλλοντος και δημοσίευμα του ΡΕΠΟΡΤΕΡ, περίπου 600 θάνατοι τον χρόνο έχουν ως αποκλειστική αιτία την μακροπρόθεσμη έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια που εμφανίζονται κάθε φορά που η αφρικανική η μεσανατολική σκόνη επισκέπτεται το νησί μας ενώ λόγω των καταιγίδων σκόνης στη Μέση Ανατολή υπάρχει κίνδυνος και για τα αεροσκάφη που εκτελούν πτήσεις στην αραβική χερσόνησο.
Την ίδια ώρα οι προβλέψεις για το επόμενο διάστημα δεν είναι τόσο ευοίωνες αφού αναμένονται νέα κύματα σκόνης. Η πρόσφατη ετήσια έκθεση για την ποιότητα του αέρα που δημοσιεύτηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος καταδεικνύει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν στις ευρωπαϊκές πόλεις εξακολουθούν να είναι εκτεθειμένοι σε επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης τα οποία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτηρίζει ως επιβλαβή. Σύμφωνα με την έκθεση, εκτιμάται ότι οι συγκεντρώσεις λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων ευθύνονταν για 428 000 πρόωρους θανάτους σε 41 ευρωπαϊκές χώρες το 2014, εκ των οποίων περίπου 399 000 καταγράφηκαν στην ΕΕ.
Η κακή ποιότητα του αέρα έχει επίσης σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, καθώς αυξάνει το κόστος ιατρικής περίθαλψης, μειώνει την παραγωγικότητα των εργαζομένων και καταστρέφει το έδαφος, τις καλλιέργειες, τα δάση, τις λίμνες και τα ποτάμια. Παρότι η ατμοσφαιρική ρύπανση συσχετίζεται συχνά με επεισόδια και αιχμές ρύπανσης, η μακροχρόνια έκθεση σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις αποτελεί ακόμα πιο σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία και τη φύση.
Από πού όμως έρχεται η σκόνη, γιατί έρχεται στην Κύπρο και πόσο επηρεάζει την υγεία μας;
Από πού έρχεται
Η σκόνη μετατοπίζεται από την έρημο Σαχάρα, από χώρες όπως η Αίγυπτος και η Λιβύη, και μεταφέρεται στην Κύπρο σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο. Στους σταθμούς ποιότητας αέρα στην Κύπρο, σημειώνεται ένας σημαντικός αριθμός επεισοδίων σκόνης κάθε χρόνο με συνέπεια τις ακραίες τιμές των συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων.
Το κλίμα είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη μεταφορά σκόνης και τη συχνότητα εμφάνισης των επεισοδίων. Τα επεισόδια με τις υψηλότερες τιμές σκόνης παρατηρούνται κατά τις περιόδους της άνοιξης-καλοκαιριού και φθινοπώρου και αποδίδονται στα συχνά επεισόδια μεταφοράς σκόνης από τη Σαχάρα και άλλες ερήμους κατά τις συγκεκριμένες περιόδους.
Επίσης οι ψηλές θερμοκρασίες και η μεγάλη ξηρασία που επικρατούν στην Κύπρο σε συνδυασμό με την έλλειψη νερού, συμβάλλουν, ως φυσικό φαινόμενο, στην επαναιώρηση των αιωρούμενων σωματιδίων από δρόμους, ακάλυπτες περιοχές εντός πόλεων ή γεωργικές και άλλες περιοχές που συνορεύουν με τις πόλεις.
Ως αποτέλεσμα παρατηρούνται αυξημένες συγκεντρώσεις και αντίστοιχες υπερβάσεις της 24ωρης οριακής τιμής. Εκτός από τη μεταφορά σκόνης από τις ερήμους της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, σημαντική είναι και η εισροή σκόνης στην ανατολική Μεσόγειο, που δημιουργείται από τη διάβρωση του εδάφους λόγω ισχυρών ανέμων στη χερσόνησο των Βαλκανίων και την Τουρκία.
Επίσης το θαλάσσιο άλας αποτελεί άλλη μια σημαντική φυσική πηγή που συνεισφέρει με επιφόρτιση σωματιδίων στην περιοχή της Μεσογείου και ειδικά στην περίπτωση της Κύπρου που είναι νησί και περιβάλλεται από τη θάλασσα.
Η σύνθεση της σκόνης
Τα Αιωρούμενα Σωματίδια (ΑΣ), επίσης γνωστά και ως σωματιδιακή ρύπανση, αποτελούνται από ένα σύνθετο μίγμα στερεών αλλά και υγρών ουσιών και χημικών ενώσεων, που γενικά περιλαμβάνουν όξινα συστατικά (νιτρίδια και σουλφίδια), οργανικά συστατικά, μέταλλα, σκόνη και άμμο, αιθάλη (άνθρακα), ανόργανα άλατα όπως το αλάτι της θάλασσας και αεροαλλεργιογόνα (κόκκους γύρης και σπόρια μυκήτων).
Σε αυτή την κατηγορία οι δύο κυριότεροι ρύποι, οι οποίοι εγείρουν σημαντική ανησυχία για την ανθρώπινη υγεία, είναι τα ΑΣ10 και ΑΣ2,5. Το σχήμα των ΑΣ ποικίλλει, μια και πολλές φορές αποτελούνται από συσσωματώσεις πολλών υλικών, και για το λόγο αυτό το μέγεθος τους χαρακτηρίζεται από την λεγόμενη αεροδυναμική διάμετρο τους, δηλαδή από τη διάμετρο μιας ισοδύναμης σφαίρας.
Έτσι λοιπόν, τα ΑΣ10 είναι αιωρούμενα σωματίδια με αεροδυναμική διάμετρο μικρότερη από 10 μικρόμετρα (μm), ενώ τα ΑΣ2,5 είναι ακόμη μικρότερα σωματίδια, δηλαδή έχουν αεροδυναμική διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα (μm).
Τα μικρότερα σωματίδια είναι συνήθως πιο επικίνδυνα από τα μεγαλύτερα διότι εισέρχονται πιο βαθιά στους πνεύμονες, όπου εγκαθίστανται και προκαλούν βλάβες στους ευαίσθητους ιστούς που εμπλέκονται στην ανταλλαγή του αέρα.
Τα μικρότερα σωματίδια επίσης, παρέχουν μεγαλύτερη συνολικά επιφάνεια για την πραγματοποίηση χημικών αντιδράσεων, κάνοντας ευκολότερη την προσκόλληση σε αυτά τοξικών ουσιών όπως τα ίχνη μετάλλων. Τέλος τα μικρότερα σωματίδια μπορούν να παραμείνουν στον αέρα για εβδομάδες ή μήνες και επομένως μπορούν να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις από την πηγή τους.
Αντίθετα τα μεγαλύτερα σωματίδια εναποτίθενται γρηγορότερα από τα μικρότερα και επομένως αποτελούν κίνδυνο κυρίως κοντά στην πηγή τους.
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Τα αιωρούμενα σωματίδια στην ατμόσφαιρα έχουν επίσης πολύ σημαντικές περιβαλλοντικές συνέπειες όπως:
· Απορροφούν και διαχέουν την ορατή ακτινοβολία, περιορίζοντας την ορατότητα της ατμόσφαιρας και συμβάλλοντας αρνητικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
· Χρησιμεύουν ως πυρήνες συμπύκνωσης για τη δημιουργία νεφών.
· Έχουν σημαντικό ρόλο σε χημικές αντιδράσεις.
· Προκαλούν ζημιές σε διάφορα υλικά όπως τα υφάσματα, τα κτίρια και τα αγάλματα πολιτιστικής αξίας.
Επιπρόσθετα, μερικές από τις πιο σοβαρές οικολογικές επιπτώσεις οφείλονται στη μετατροπή των αέριων εκπομπών του διοξειδίου του θείου και του μονοξειδίου του αζώτου σε όξινα σωματίδια, τα οποία ακολούθως πέφτουν στη Γη μέσω υγρής (όξινη βροχή, χιόνι) ή ξηρής (σωματίδια) εναπόθεσης. Τα όξινα σωματίδια, αλλάζουν τη χημεία των γλυκών νερών, αφαιρούν μέταλλα από το έδαφος τα οποία ξεπλένονται αργότερα σε χείμαρρους και σε συνδυασμό με το όζον συνεισφέρουν στην καταστροφή των δασών.
