Βασική παράμετρος προσέλκυσης και παραμονής των νοσηλευτών/τριών στα νοσοκομεία μας
Λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που
συνιστά πρόβλημα των συστημάτων υγείας σε παγκόσμια κλίμακα, και που δυστυχώς τα
τελευταία χρόνια πλήττει και την Κυπριακή Δημοκρατία, ερευνητική ομάδα του Τμήματος
Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ αποτελούμενη από τις Δρ Μαρία Κυράνου, Αν. Καθηγήτρια Κλινικής Νοσηλευτικής και τη Δρ Μαρία Καρανικόλα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Ψυχικής Υγείας παρουσίασαν ερευνητική εργασία με θέμα «Διερεύνηση της
μακροχρόνιας αποτελεσματικότητας παρεμβάσεων ενδυνάμωσης της ψυχικής ανθεκτικότητας σε νοσηλευτές/τριες» στο 32o Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής*.
Πλήθος ερευνητικών δεδομένων δείχνουν ότι μια από τις βασικότερες παραμέτρους
προσέλκυσης, αλλά κυρίως παραμονής των νοσηλευτών/τριών στο επάγγελμα είναι ο βαθμός στον οποίο διασφαλίζεται στους χώρους εργασίας η ψυχολογική, σωματική και κοινωνική ευεξία τους.
Επομένως, οι συνθήκες εργασίας και η διοικητική και θεσμική μέριμνα για την υποστήριξη και ενδυνάμωση των νοσηλευτών/τριών θεωρούνται ο πυρήνας των παρεμβάσεων προσέλκυσης νέων ατόμων στο νοσηλευτικό επάγγελμα και παραμονής των υφιστάμενων εργαζομένων.
Η ψυχική ανθεκτικότητα (resilience), ως κεντρική παράμετρος της ευεξίας, αφορά στον βαθμό στον οποίο το άτομο που εκτίθεται σε πιεστικές ή ακόμη και τραυματικές εμπειρίες μπορεί να ανακάμψει και να ανακτήσει τις δυνάμεις και τη λειτουργικότητά του. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Νοσηλευτική είναι ένα επιστημονικό επάγγελμα με υψηλή συχνότητα έκθεσης σε πιεστικές καταστάσεις (stressors), οι παρεμβάσεις προάσπισης και ενδυνάμωσης της ανθεκτικότητας των νοσηλευτών/τριών οφείλουμε να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της εθνικής στρατηγικής προσέλκυσης νέων επιστημόνων, αλλά και διατήρησης των υφιστάμενων.
Βάσει των ανωτέρω, ο σκοπός της μελέτης των Δρ. Κυράνου και Δρ. Καρανικόλα ήταν να
διαπιστωθεί ποιες παρέμβασης προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας των νοσηλευτών/τριων έχουν μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα, ώστε να ενσωματωθούν στις στρατηγικές ενδυνάμωσης του προσωπικού και μακροπρόθεσμα να συμβάλλουν στη παραμονή των νοσηλευτών/τριών στις υπηρεσίες υγείας.
Από τη μελέτη φάνηκε ότι υπάρχει ανάγκη να αναθεωρηθεί ο σχεδιασμός των μελετών
αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων ενίσχυσης της ανθεκτικότητας.
Συγκεκριμένα, επισημάνθηκε ότι μελλοντικές μελέτες χρειάζεται να συμπεριλάβουν πολλαπλές διαδοχικές μετρήσεις και σε βάθος χρόνου, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης. Επίσης, η ψυχική ανθεκτικότητα ως έννοια είναι σημαντικό να διερευνάται ως αποτέλεσμα (outcome) που καθορίζεται από την αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον, παρά ως χαρακτηριστικό προσωπικότητας.
Κυρίως, όμως, φάνηκε από τη μελέτη ότι οι παρεμβάσεις προαγωγής της ψυχικής
ανθεκτικότητας στο νοσηλευτικό προσωπικό των νοσοκομείων μας είναι ελλιπείς. Υπογραμμίζεται ότι προ έτους συστάθηκε διαθεματική ομάδα εργασίας για τη διαμόρφωση και εφαρμογή παγκύπριας εκστρατείας προσέλκυσης φοιτητών/τριών στη Νοσηλευτική και
προάσπισης της παραμονής των υφιστάμενων νοσηλευτών/τριών στις υπηρεσίες υγείας. Αυτή η ομάδα εργασίας αποτελούνταν από εκπροσώπους α) των Τμημάτων Νοσηλευτικής των Πανεπιστημίων β) του Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών, γ) του Συμβουλίου Νοσηλευτικής & Μαιευτικής Κύπρου, δ) της Διεύθυνσης Νοσηλευτικών Υπηρεσιών. Μάλιστα, η ομάδα αυτή ήταν σε γραμμή επικοινωνίας με την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας.
Δεδομένων των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών σε εκπαιδευμένο νοσηλευτικό προσωπικό
υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα διατήρησης της επικοινωνίας και συνεπακόλουθης συνεργασίας μεταξύ της προαναφερθείσας ομάδας εργασίας και του Υπουργείου Υγείας, υπό τη νέα ηγεσία του.
Κυρίως, όμως, υπογραμμίζεται η ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη τα ερευνητικά δεδομένα κατά τη διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής. Στο επίπεδο αυτό, ο ρόλος των πανεπιστημίων ως χώρων παραγωγής ερευνητικών δεδομένων που αφορούν τη Νοσηλευτική Εκπαίδευση και γενικότερα τη Νοσηλευτική Επιστήμη είναι καθοριστικά.
Επίσης, η ενίσχυση του επίσημου κρατικού φορέα εκπαίδευσης στη Νοσηλευτική Επιστήμη,
τόσο σε επίπεδο έμψυχου δυναμικού όσο και κτηριακά και οικονομικά, είναι εξίσου απαραίτητη στο πλαίσιο της στρατηγικής προσέλκυσης φοιτητών/τριών στη Νοσηλευτική. Ο στόχος είναι το Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ το οποίο διαθέτει σήμερα περισσότερους/ρες από 250 φοιτητές/τριες, να παραμείνει ο ελκυστικότερος φορέας σπουδών στη Νοσηλευτική επιστήμη, ειδικά υπό το πρίσμα της προοπτικής λειτουργίας πανεπιστημίων άλλων χωρών στην Κυπριακή Δημοκρατία.
*Το 32o Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής συνέδριο διοργανώθηκε από την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, και έγινε από τις 23 έως τις 26 Μαΐου 2024, στην Καλαμάτα της Ελλάδος.
**Στο Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ λειτουργεί προπτυχιακό πρόγραμμα Νοσηλευτικής, και μεταπτυχιακά προγράμματα επιπέδου Μαστερ στη «Μαιευτική» και στην «Προηγμένη Νοσηλευτική και Φροντίδα Υγείας».
Galatzer-Levy, I. R., Huang, S. H., & Bonanno, G. A. Trajectories of resilience and dysfunction following potential trauma: A review and statistical evaluation. Clinical Psychology Review.2018. 63: 41–55.
Kunzler AM, Helmreich I, Chmitorz A, König J, Binder H, Wessa M, Lieb K. Psychological
interventions to foster resilience in healthcare professionals. Cochrane Database Syst Rev. 2020. 7(7):CD012527.
Kunzler AM, Chmitorz A, Röthke N, Staginnus M, Schäfer ks, Stoffers-Winterling J. 2022. Interventions to foster resilience in nursing staff: a systematic review and meta-analyses of pre- pandemic evidence. International Journal of Nursing Studies. 134, 104312.
Vanhove AJ, Herian M, Perez LUA, Harms DP, & Lester P. Can resilience be developed at work? A meta-analytic review of resilience-building programme effectiveness. (2015). P. D. Harms Publications.
