Η εγκαταλελειμένη και βουβή σήμερα συνοικία του Αγίου Αντωνίου στη Λεμεσό, η οποία υπήρξε κάποτε κοινός τόπος συνύπαρξης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, «ζωντανεύει» ξανά μέσα από τις μνήμες και τις μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής αλλά και μέσα από σπάνια ντοκουμέντα που φέρνει στο φως το ντοκιμαντέρ «Άγιος Αντώνιος – Στα χνάρια μιας χώρας», το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο με τα γεγονότα της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας.
Το ντοκιμαντέρ υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «Horizon 2020» και του ερευνητικού έργου «RePAST» (Strengthening European Integration through the Analysis of Conflict Discourses: Revisiting the Past, Anticipating the Future), με συντονιστή το Τμήμα Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ).
«Μετά από μήνες ερευνητικής ακαδημαϊκής δουλειάς στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος RePAST, τον συντονισμό του οποίου είχε αναλάβει το Τμήμα Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου του ΤΕΠΑΚ, αισθανθήκαμε την ανάγκη να αποδώσουμε ή να ‘επιστρέψουμε’ στην κοινότητα ένα κομμάτι της ερευνητικής αυτής δουλειάς. Επιλέξαμε να το κάνουμε με έναν τρόπο άμεσο, προσιτό και κατανοητό. Σαν να κάνουμε μια φιλική και ειλικρινή συζήτηση μεταξύ μας, κοιτάζοντας ο ένας τον άλλο στα μάτια», αναφέρει ο Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου του ΤΕΠΑΚ, Δρ Διονύσης Πάνος.
Ο Δρ Πάνος σημειώνει πως «τόσο το ζητούμενο της έρευνας του RePAST, όσο και αυτό καθ’ αυτό το περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ, αφορούν ένα τραγικά επίκαιρο ζήτημα: την πρόκληση ή/και την αναζωπύρωση των συγκρούσεων στην Ευρώπη. Και σε μια στιγμή που ο κόσμος γύρω μας αλλάζει με βίαιο τρόπο, μια ματιά στο πρόσφατο παρελθόν και στα λάθη που έγιναν, δεν είναι απλώς χρήσιμη αλλά απαραίτητη».
Το ντοκιμαντέρ καταγράφει την εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων στις κρίσιμες περιόδους, τα οποία τελικά οδήγησαν στην πλήρη αποχώρηση των Ελληνοκυπρίων κατοίκων το 1958 και στη μετέπειτα αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων το 1974, με αποτέλεσμα η πρώην πολύβουη συμβιωτική γειτονιά, να απομείνει σήμερα ένας κενός χώρος.
«Προσπαθήσαμε να δώσουμε χρώμα, άρωμα, φωνή, συναισθήματα στον χώρο που ‘γεμίζει’ με τις αναμνήσεις των ανθρώπων που κάποτε ερωτεύτηκαν, αγάπησαν, χάρηκαν, έκλαψαν, γέλασαν, δημιούργησαν και έδωσαν ζωή στο μέρος αυτό. Και κάπως έτσι περνάμε, όπως θα έλεγε και ο μεγάλος ιστορικός Eric Hobsbawm, μέσα από τη ζώνη του λυκόφωτος, από την αμέτοχη διερεύνηση του παρελθόντος στην ανάμνηση της ίδιας της ζωής», αναφέρει το μέλος της ομάδας του έργου, Δρ Στέλλα Θεοχάρους.
H Δρ Θεοχάρους αναφέρει πως «μέσα από συνομιλίες με πρώην κατοίκους της γειτονιάς του Αγίου Αντωνίου και μέσα από μαρτυρίες της εποχής και ντοκουμέντα που προήλθαν από λεπτομερή και σε βάθος ιστορική έρευνα, το ντοκιμαντέρ προσπαθεί να διερευνήσει το ερώτημα κάτω από ποιες συνθήκες η ειρηνική συνύπαρξη και ο αλληλοσεβασμός μπορούν να δώσουν τη θέση τους στην αντιπαλότητα, τη σύγκρουση και τη βία. Το ίδιο ακριβώς ερώτημα που μπορεί να θέσει κανείς συνολικά για την πρόσφατη ιστορία ολόκληρης της Κύπρου – κάνοντας έτσι την ιστορία του Αγίου Αντωνίου, μια ‘μικρογραφία’ της σύγχρονης Κυπριακής ιστορίας».
Ο Σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, κ. Κυριάκος Δρουσιώτης, αναφέρει πως «το ντοκιμαντέρ, από μόνο του ως είδος, έχει τις ιδιομορφίες και δυσκολίες του. Χωρίζεται συνήθως σε: ιστορικό, πολιτικό, γεωγραφικό, δημιουργικό, κοινωνικό, τουριστικό, πολιτισμού/κουλτούρας, cinema-verité, χωρίς λόγια, σύγχρονο κλπ. Έχουν, όμως, όλα ένα κοινό χαρακτηριστικό: πρέπει να εξιστορούν και να περιγράφουν την αλήθεια. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ μπορούμε να το κατατάξουμε στα Ιστορικο-Κοινωνικά».
«Η μεγαλύτερή μου πρόκληση, ως σκηνοθέτης, ήταν ο συνδυασμός της απόδοσης της ιστορίας μιας γειτονιάς η οποία πλέον δεν υπάρχει και των αναμνήσεων των πρώην κατοίκων της. Έπρεπε, δηλαδή, να μεταφέρω οπτικά κάτι το οποίο σήμερα δεν υφίσταται και να το δείξω στην οθόνη μόνο μέσα από: (α) τα λεγόμενα όσων έζησαν τα γεγονότα (β) τους χάρτες της τότε περιοχής (γ) τις ακαδημαϊκές και ιστορικές έρευνες & (δ) φωτογραφίες από όμορφες και ειρηνικές εποχές», προσθέτει.
«Για μένα, η πιο συγκλονιστική στιγμή ήταν όταν επισκεφθήκαμε τη γειτονιά μαζί με μια από τις πρώην κατοίκους της περιοχής η οποία μας υπέδειξε με τα χέρια της το ακριβές σημείο του σπιτιού της και των δωματίων της οικογένειάς της που σήμερα είναι ένας κενός χώρος», ανέφερε, προσθέτοντας ότι το ντοκιμαντέρ δείχνει, μέσα από εικόνες, τις αντιθέσεις που υπάρχουν στην περιοχή, με πιο έντονη την ύπαρξη του τζαμιού Τζετίτ λίγα μόνο μέτρα από την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου που βρίσκονται μέχρι σήμερα στις θέσεις τους, συμβολίζοντας την τότε αρμονική συμβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων».
«Το θέμα με ενέπνευσε καθώς είμαι λάτρης της ιστορίας. Ακούσαμε τις νοσταλγικές ιστορίες των κατοίκων της περιοχής όπως ακριβώς τις βίωσαν και προσπαθήσαμε να οπτικοποιήσουμε τις αναμνήσεις τους και να τους δώσουμε ξανά ζωή. Πράγμα καθόλου εύκολο αφού εκτός από το Τζαμί, την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου και το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του φτωχού, δεν υπάρχει τίποτε άλλο στον συγκεκριμένο χώρο που να θυμίζει την παλιά γειτονιά του Αγίου Αντωνίου», αναφέρει ο Διευθυντής Φωτογραφίας του ντοκιμαντέρ, κ. Χριστόδουλος Δημητρίου.
«Η σύγχρονη τεχνολογία των drone με βοήθησε να αναπαραστήσω παλιές εναέριες φωτογραφίες και χάρτες της περιοχής και να αναδείξω την αλλαγή της περιοχής μέσα στα χρόνια. Η γνώση ότι κάποτε έσφυζε από ζωή αυτός ο -σήμερα- κενός χώρος γέμισε με εικόνες το μυαλό μου που μέσα από τις συνεντεύξεις προσπάθησα να τις μεταφέρω στην οθόνη. Έγινε μια καλή και οργανωμένη δουλειά από όλη την ομάδα παραγωγής αυτού του ιστορικού ντοκιμαντέρ», καταλήγει ο κ. Δημητρίου.
Τη μουσική του ντοκιμαντέρ έγραψε ο συνθέτης Πέτρος Κίζας. «Δεν γνώριζα για την αόρατη γειτονιά του Άη Αντώνη κι ας πήγαινα σχολείο εκεί. Η ιστορία της γειτονιάς με άγγιξε, κυρίως για το πως ήταν οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες στο παρελθόν και για το πως κατέληξαν στο παρόν. Αυτόν τον χώρο και την ιστορία του προσπάθησα να ξαναζωντανέψω μέσα από τη μουσική μου. Το ντοκιμαντέρ ήταν για μένα ένα ταξίδι γνώσης, αφετηρίας για δημιουργία αλλά και γέφυρα μεταφοράς συναισθημάτων μέσω της μουσικής μου. Την εισαγωγή τη φαντάστηκα σαν έναν κοινό χορό των δύο κοινοτήτων. Μαζί και συνάμα με απόσταση μεταξύ τους. Ο ρυθμός στα ¾ ‘όπως τον ρυθμό του μεσαιωνικού τραγουδιού «τέσσερα τζιαι τέσσερα» που τόσο πολύ αγαπούσε ο Μάριος Τόκας η μουσική του οποίου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για μένα. Όλη η προσπάθειά μου ήταν να αποδώσω την εναλλαγή των συναισθημάτων μέσα από τη μουσική μου, χρησιμοποιώντας αλλά και αξιοποιώντας ταυτόχρονα όλες τις λειτουργικές αναφορές της αφήγησης της εικόνας».
Οι Φοιτητές και φοιτήτριες του ΤΕΠΑΚ, Παπαζαχαριάκη Ειρήνη, Λευτέρης Παπαγεωργίου, Εφραίμ Λίλη και Νικολέττα Οδυσσέως, θα ερμηνεύσουν ζωντανά στην εκδήλωση το ανέκδοτο τραγούδι του συνθέτη Μάριου Τόκα για τη συνοικία του Αγίου Αντωνίου, το οποίο ακούγεται στο ντοκιμαντέρ, μια ευγενική παραχώρηση του ιδρύματος «Μάριος Τόκας». Στην καλλιτεχνική Διεύθυνση του φωνητικού συνόλου και στο πιάνο η Δρ Έφη Ιωαννίδου.
Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί για πρώτη φορά την Πέμπτη, 17 Μαρτίου, στο πλαίσιο εκδήλωσης που θα πραγματοποιηθεί στο ΤΕΠΑΚ, μεταξύ 19:00 – 21:00, στο Κτήριο «Τάσσος Παπαδόπουλος» (Αμφιθέατρο 1), οδός Θέμιδος και Ιφιγενείας γωνία, στη Λεμεσό.
Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση, ενώ χαιρετισμό θα απευθύνει ο Πρύτανης του ΤΕΠΑΚ, Καθηγητής Παναγιώτης Ζαφείρης. Πατήστε ΕΔΩ για να δείτε τους ομιλητές και το πρόγραμμα της εκδήλωσης και ΕΔΩ για να δείτε το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ.
Για δηλώσεις συμμετοχής και περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε όπως αποστείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στο [email protected] ή/και τηλεφωνήστε στο 25002482.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, θα τηρηθούν όλα τα προβλεπόμενα υγειονομικά μέτρα προστασίας για την αποφυγή διάδοσης του κορωνοϊού.
