Χάρη στον Νίκο Νικολαΐδη, έναν άνθρωπο του οποίου η ζωή ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θεατρική τέχνη -κι ας ήταν οπτικός- μπορούμε σήμερα να απολαμβάνουμε ένα υπέροχο μουσείο στο κέντρο της Λεμεσού, το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου.
Με το που κλείνει πίσω σου η βαριά, βαθυκόκκινη πόρτα του μουσείου, χάνεται και το άπλετο φως της πόλης. Και η βαβούρα της. Ο κόσμος του θεάτρου θέλει ησυχία για να τον ακούσεις και επιβλητικό φωτισμό για να τον δεις.
Το γνώριζε αυτό καλά η ομάδα εργασίας που δούλεψε για τη μουσειολογική έρευνα, τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, την έρευνα και τη συλλογή όλου του υλικού που θα συνιστούσε, εν τέλει, το σημερινό μουσείο [Υπεύθυνη έργου – μουσειολογική έρευνα: Σοφία Αντωνιάδου / Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός – συντονισμός έργου: Σκεύη Φαραζή / Έρευνα – συλλογή υλικού – συγγραφή κειμένων: Άντρη Κωνσταντίνου ].
Σ’ αυτόν τον κόσμο καλωσορίζει τους επισκέπτες του το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου, με μια υπερμεγέθη φωτογραφία στον αντικρινό τοίχο: 20 Ιουλίου 1994 – ο ΘΟΚ, στο πλαίσιο της επετείου 20 χρόνων από την τουρκική εισβολή, ανεβάζει για δεύτερη φορά μετά το 1980, σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους, το αρχαίο δράμα «Ικέτιδες» του Ευριπίδη, στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου.
Οι Ικέτιδες του Χαραλάμπους ήταν μια από τις σημαντικότερες παραγωγές στην ιστορία της «Επιδαύρου» και δη του κυπριακού θεάτρου. Κι όταν ανέβηκαν ξανά στο Κούριο, ο Αντώνης Φαρμακάς συνέλαβε τη στιγμή που δύο χιλιάδες θεατές στις κερκίδες είχαν ανάψει τα κεριά που τους δόθηκαν με την είσοδό τους στο αρχαίο θέατρο.
«Η συναισθηματική φόρτιση μεγάλη, και η ικανοποίηση τεράστια, όταν αυτό το σταμάτημα του χρόνου αποτυπώθηκε για πάντα σ’ ένα φωτογραφικό αρνητικό φιλμ», είπε ο Α. Φαρμακάς στο «Π» όταν με αυτή τη φωτογραφία συμμετείχε στο φωτογραφικό πρότζεκτ HOTSHOT.
Τόσο πολλές πληροφορίες μπορεί να πάρει κανείς από όλα τα εκθέματα του μουσείου: ξεκινώντας από ένα κοστούμι που έφτασε από το τουρκοκυπριακό θέατρο για να είναι σήμερα στο μουσείο, μέχρι μια υπογραφή που σήμαινε την έντονη ενασχόληση εικαστικών με τη θεατρική τέχνη.
Γνώση λοιπόν, και οπωσδήποτε ενθουσιασμός, από τη στιγμή που θα μπεις μέχρι την ώρα που θα φύγεις από το μουσείο.
Αλλά κυρίαρχη, εν τέλει, είναι η έγνοια με την οποία οι άνθρωποι του μουσείου το έχουν επιμεληθεί και το φροντίζουν καθημερινά, προσκαλώντας μας όλους σε ένα ταξίδι στο μακρινό και στο πολύ σύντομο παρελθόν. Εξασφαλίζοντας όμως, παράλληλα, πως η αγάπη που είχαν για το θέατρο όσοι άνθρωποι φωτίζονται στις προθήκες του μουσείου και εκείνη που εξακολουθούν να έχουν όσοι δραστηριοποιούνται στον χώρο της θεατρικής τέχνης θα μεταφερθεί και στους επισκέπτες του. Και το επιδιώκουν μέσα από τη διαδραστική επαφή μας με τα εκθέματα του μουσείου, τα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και το θεατρικό αρχείο στο οποίο έχουμε όλοι πρόσβαση.
Ο άνθρωπος-θέατρο
Το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου οδεύει στις 27 Μαρτίου, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, στα δεύτερα γενέθλιά του. Πρωτοάνοιξε το 2012 και φιλοξενεί στους χώρους του μια πλούσια ιδιωτική συλλογή, αυτήν του Νίκου Νικολαΐδη, η οποία κουβαλά και την ολόδική της σημειολογία.
Μια σύντομη σύσταση είναι απαραίτητη: Ο Νίκος Νικολαΐδης γεννήθηκε το 1909 στο Κτήμα της Πάφου και έζησε μέχρι τα 80 του χρόνια στη Λεμεσό. Πολύ νωρίς ξεκίνησε να συλλέγει υλικό σχετικό με το θέατρο και τη θεατρική δραστηριότητα, με τρόπο συστηματικό και εντυπωσιακά οργανωτικό. Οπτικός στο επάγγελμα αλλά ερασιτέχνης του θεάτρου, ο κ. Νικολαΐδης, εκτός από συλλέκτης, έπαιζε ο ίδιος σε θεατρικές παραστάσεις, έγραφε θεατρικά έργα, σκηνοθετούσε… Ήταν ο άνθρωπος-θέατρο!
Δύο χρόνια πριν τον θάνατό του, το 1987, αποφάσισε να κληροδοτήσει τη σπουδαία του συλλογή στον Δήμο Λεμεσού. Και δύο χρόνια αργότερα, το 1989, όταν ο ίδιος είχε κλείσει όλες του τις υποχρεώσεις μ’ αυτόν τον κόσμο και έφυγε, άρχισαν οι διεργασίες για τη δημιουργία του κατάλληλου χώρου που θα στέγαζε τη συλλογή του.
«Προσωρινά», η συλλογή βρισκόταν σε ένα παλιό αρχοντικό επί της οδού Αγίου Ανδρέου στη Λεμεσό. Η προσωρινότητα κράτησε πάρα πολλά χρόνια, μέχρι που βρέθηκε στέγη μέσα από τη δωρεά ενός δεύτερου Λεμεσιανού ιδιώτη μετά τον Ν. Νικολαΐδη, του Πάνου Σολομωνίδη, ώστε να αγοραστεί από τον Δήμο Λεμεσού το λιθογραφείο Κουβά και να μετατραπεί σ’ αυτό που όλοι γνωρίζουμε σήμερα ως Πολιτιστικό Κέντρο Πάνος Σολομωνίδης.
[Κάπως έτσι μπορεί κανείς να δικαιολογήσει τους Λεμεσιανούς που έχουν υιοθετήσει ως δικό τους το μουσείο, κι ας φέρει την επιγραφή «Θεατρικό Μουσείο Κύπρου»].
Τα αντικείμενα
Από το αρχείο του Νίκου Νικολαΐδη προέρχεται το παλαιότερο αντικείμενο στο μουσείο: πρόκειται για μια αφίσα του 1879, για το έργο «Βαβυλωνία» του Δημήτριου Βυζαντινού. Η αφίσα είναι υπογεγραμμένη και αφιερωμένη στον Ν. Νικολαΐδη. Δεν αφορά το κυπριακό θέατρο, υποδηλώνει όμως τη σχέση του Νικολαΐδη με τον θεατρικό κόσμο, έξω από τα σύνορα της χώρας του.
Επιβλητικό στον χώρο είναι και το πιο παλιό κοστούμι που βρέθηκε στο βεστιάριο του ΘΟΚ και μετά από πολλή συντήρηση εκτίθεται στο μουσείο: σχεδιασμένο από τη Λίζα Ζαΐμη, το κοστούμι προέρχεται από το έργο Αίαντας [ΘΟΚ, 1973].
Κοστούμια και μακέτες σκηνικών είναι, πάντως, ό,τι κυριαρχεί: «Είναι τα μόνα που μένουν από μια θεατρική παράσταση», εξηγεί η θεατρολόγος και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του μουσείου, δρ Άντρη Χ. Κωνσταντίνου. Η ίδια είναι υπεύθυνη και για την έρευνα και συλλογή του υλικού που βρίσκεται στο μουσείο.
Εκτός από το Αρχείο Νικολαΐδη, τη συλλογή εμπλουτίζουν το αρχείο του Γεώργιου Φιλή αναφορικά με τον Οργανισμό Θεατρικής Ανάπτυξης Κύπρου [ΟΘΑΚ, πρόδρομος του ΘΟΚ], το φωτογραφικό αρχείο του Γιώργου Βατυλιώτη, υλικό από το αρχείο ΘΟΚ και υλικό από επαγγελματίες του χώρου που είτε δώρισαν ή παραχώρησαν επί δανείω αντικείμενα από το αρχείο τους.
Έτσι, έχουμε την ευκαιρία να δούμε κοστούμια από εμβληματικές παραστάσεις του ΘΟΚ και των Ελεύθερων Θεάτρων, αλλά και υπέροχες αφίσες [που σε κάνουν να αναρωτιέσαι τι στο καλό πάει λάθος με τις θεατρικές αφίσες σήμερα] από παραστάσεις που άφησαν εποχή [μεταξύ άλλων του Ρομπέρτο Τσούκο, την οποία σχεδίασε ο νυν πρόεδρος του δ.σ. του ΘΟΚ, Γιάννης Τουμαζής, με πρωτότυπο για τα δεδομένα της εποχής τρόπο. Έχει ο καιρός γυρίσματα…].
Ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι μακέτες σκηνικών, τις οποίες με υπομονετική λεπτομέρεια φτιάχνουν οι σκηνογράφοι των παραστάσεων και τις οποίες είτε δάνεισαν ή δώρισαν οι ίδιοι στο μουσείο.
Οι μακέτες είναι εκθέματα βαρυσήμαντα, αφού στις μέρες μας δημιουργούνται ολοένα και λιγότερες μακέτες, λόγω της τεχνολογίας.
Το καλύτερο, όμως, όλων, είναι το μίνι καμαρίνι που στήθηκε στο μουσείο, όπου τα παιδιά -και θαραλλέοι ενήλικες συνοδοί- μπορούν να επιλέξουν μέσα από μια γκάμα ενδυμάτων που κατασκευάστηκαν στη βάση κοστουμιών από παραστάσεις που έχουν γίνει στο κυπριακό θέατρο. Τα κοστούμια σχεδίασε η σκηνογράφος – ενδυματολόγος Έλενα Κατσούρη. Το καμαρίνι συμπληρώνεται από πολλά αξεσουάρ που έχουν στη διάθεσή τους οι επισκέπτες, ώστε να στήσουν και πρωταγωνιστήσουν σε μια ολόδική τους θεατρική παράσταση. Υπάρχει και ειδική κονσόλα ρύθμισης του φωτισμού!Αν ήμουν παιδί, δεν θα έβγαινα από το σπίτι μέχρι να μου υποσχεθούν πως ο μόνος προορισμός είναι το Θεατρικό Μουσείο!
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα
Οι θεατρολόγοι Ναταλία Κουχαρτσιούκ και Νικολέτα Τζιαουρή πραγματοποιούν πέντε διαφορετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, εγκεκριμένα από το υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, για παιδιά από 4 μέχρι 17 ετών! Χωρισμένα κατά σχολικό έτος, το κάθε πρόγραμμα περιλαμβάνει τη διαδραστική γνωριμία με το μουσείο και τις κατασκευές, από ζωγραφική θεατρικής αφίσας μέχρι την κατασκευή τρισδιάστατης μακέτας σκηνικού με κολάζ υφασμάτων και άλλων υλικών.
Τα προγράμματα αυτά εμψυχώνονται από τις θεατρολόγους συνεργάτες του μουσείου, σε συνεργασία με τη λειτουργό του μουσείου [και μόνη υπάλληλό του], Αγγελίνα Μορίδου.
Σε σχέση με τις σχολικές επισκέψεις, η συμβολή των εκπαιδευτικών είναι πολύτιμη τόσο κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων στο μουσείο όσο και για δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν προηγουμένως στην τάξη, για να προετοιμάσουν τα παιδιά για την επίσκεψη και, αργότερα, να αξιοποιήσουν την εμπειρία της επίσκεψης στο πλαίσιο κάποιου μαθήματος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από τον αρχικό σχεδιασμό του μουσείου ήδη λήφθηκε υπόψη η εκπαιδευτική του λειτουργία και έγινε προσπάθεια να αποτελέσει χώρο φιλικό για τα παιδιά και τους νέους. Κρίθηκε λειτουργικότερο να ακολουθήσει το πρόγραμμα μια ολόκληρη σχολική τάξη, έως 25 παιδιά δηλαδή.
+ Όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα κοστίζουν 2 ευρώ για κάθε μαθητή, με τη δυνατότητα μείωσης 10% στο συνολικό ποσό έτσι ώστε να καλύπτονται τα άπορα παιδιά, εάν υπάρχουν.
Περιμένοντας τον Γκοντό: το χαλί παραγγέλθηκε στα πρότυπα του πατώματος της εν λόγω παράστασης και αποτελεί το φωτογραφικό highlight του μουσείου, αφού όλοι φωτογραφίζονται σ’ αυτό.
Στο βάθος, το μίνι καμαρίνι που είναι στη διάθεση των μικρών επισκεπτών -και των θαραλλέων ενήλικων συνοδών τους- για να δοκιμάσουν κοστούμια και να μπουν για λίγο στον ρόλο του θεατρίνου.
Παιχνίδια με καθρέφτες και στο βάθος τα βραβευμένα κοστούμια της Μελίτας Κούτα, από την παράσταση «Ο δολοφόνος του Λάιου και τα κοράκια».
ΠΗΓΗ: parathyro.com…
