ΟΛΒΙΑ ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΟΥ: «Η κόρη μου η Στέλλα θυμάται ως τώρα το θόρυβο εκείνο της διάτρησης που εγινόταν, διότι έκαμνε τάκα τάκα, τάκα τάκα η διάτρησις… Εβρίσκαν ένα υγρό, εβρίσκαν πίσσα και έλεγαν ‘‘α, τωρά εν το πετρέλαιο, τωρά εν το πετρέλαιο’’. Και εμείς πλέον ενθουσιαζόμαστε»
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Κατερίνα Ηλιάδη[email protected]
Η αναζήτηση πετρελαίου στην Κύπρο και στις ακτές της δεν είναι σημερινή υπόθεση. Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξαν άνθρωποι που ασχολήθηκαν σοβαρά με το θέμα και επένδυσαν, μάλιστα, και υπέρογκα για την εποχή κεφάλαια στην αναζήτηση του μαύρου χρυσού. Μια τέτοια προσπάθεια είχε καταβληθεί στη Λεμεσό, η οποία είχε αναληφθεί από δύο ευυπόληπτους πολίτες.
Στα πλαίσια των «Ανοικτών Φακέλων» του ΡΙΚ, που επιμελείται και παρουσιάζει ο Κώστας Γενάρης, μεταδόθηκε -την Τρίτη, 11 Ιανουαρίου 2011- η εκπομπή με τίτλο «Η Κύπρος στη Μάχη των Πετρελαίων», όπου παρουσιάσθηκε μια ενδιαφέρουσα ιστορία από τα παλιά, που αφορά στην αναζήτηση πετρελαίου στην ξηρά.
Σύμφωνα με τον διευθυντή της Υπηρεσίας Ενέργειας του Υπουργείου Εμπορίου, Σόλων Κασίνη, ιστορικά η Κύπρος ξεκίνησε την αναζήτηση πετρελαίου κατά την Αγγλοκρατία.
Έγιναν οι πρώτες έρευνες για το θέμα από την εταιρεία του Ιράκ, Irak Compression, όπως ονομαζόταν το ’35 (μέχρι περίπου το ’45). Μετά ήρθαν και άλλες εταιρείες με πιο σημαντική την Σέφελ του Καναδά, που έκανε ορισμένες έρευνες εις τη θαλάσσια περιοχή.
Στη συνέχεια, όμως, η εταιρεία αυτή χρεοκόπησε και τα δεδομένα της τα αγόρασε μια άλλη αγγλική, η Σπέκτρομ. Ακολούθως ήρθε η Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών. Έγιναν αρκετές γεωλογικές έρευνες με συνεργία του τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης Πετρωμάτων.
Τα πιο σημαντικά δεδομένα, τα οποία διαφάνηκαν από όλες τούτες τις έρευνες, ήταν ότι η Κύπρος, και λόγω της γεωλογικής της δημιουργίας και φύσης, δεν ήταν και τόσο προσοδοφόρα σε θέματα υδρογονανθράκων. Φυσικά, τα πιο βασικά κριτήρια ήταν ότι ένα μεγάλο μέρος, όπως το Τρόοδος και αλλού, προήλθαν από το φλοιό της γης, καθώς και το ότι το βάθος του νερού της τότε εποχής ήταν απαγορευτικό.
Βέβαια, το ενδιαφέρον τότε επικεντρώνονταν στη στεριά, αφού τα δεδομένα και οι δυνατότητες της εποχής δεν επέτρεπαν έρευνες στη θάλασσα. Αναφερόμαστε εξάλλου στην περίοδο της αποικιοκρατίας, κατά την οποία τα κυρίαρχα ζητήματα που απασχολούσαν ήταν άλλα. Σημειώνεται πως έγιναν γεωτρήσεις, αρκετές στο Τσέρι, στο Λευκόνοικο και στη Μονή.
Κραδασμοί πετρελαίουΚοντά στον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό της Μονής υπάρχει, ακόμα, μια κατασκευή, ένας μεταλλικός πύργος, που κρύβει μια ολόκληρη ιστορία. Είναι ό,τι απέμεινε από την προσπάθεια ανόρυξης πετρελαίου στη δεκαετία του ’40.
Η προσπάθεια κράτησε μια δεκαετία ολόκληρη και εγκαταλείφθηκε όχι γιατί δεν είχε εξευρεθεί πετρέλαιο, αλλά γιατί δυστυχώς είχαν τελειώσει τα χρήματα. Και οι πληροφορίες για πετρέλαιο μιλούσαν για ολόκληρη περιοχή, η οποία άρχιζε από εκείνο το σημείο και έφθανε μέχρι την Αίγυπτο και από εκεί επεκτεινόταν στο Λίβανο.
Στο συγκεκριμένο σημείο στην Μονή της Λεμεσού, είχε καταλήξει ένας από τους πλέον γνωστούς και έγκυρους ραβδοσκόπους της Κύπρου, ο Πολύβιος Κυριακίδης, ο οποίος ήταν πεπεισμένος ότι οι κραδασμοί που κατέγραφε δεν ήταν για την ύπαρξη νερού, αλλά πετρελαίου.
Ο γνωστός στους Λεμεσιανούς ζωγράφος, περιβαλλοντιστής και ιστορικός ερευνητής, Γόρης Γρηγοριάδης, γνώριζε τον Πολύβιο Κυριακίδη με τον οποίο συζητούσε πολύ συχνά για σχετικά θέματα. Ο Κυριακίδης, μάλιστα, του εμπιστεύθηκε και πολύ αποκαλυπτικά και ενδιαφέροντα έγγραφα για τις έρευνές του.
Σήμερα, ούτε ο Κυριακίδης ζει, ούτε οι δύο επιχειρηματίες που πίστεψαν στις έρευνες του. Επρόκειτο για τον Δημητράκη Χατζηπαύλου της γνωστής οικογένειας της Λεμεσού και τον Κλεάνθη Χριστοφόρου.
Οι παλιοί Λεμεσιανοί θυμούνται την ιστορία της αναζήτησης πετρελαίου στη Μονή. Η πτώχευση που προκάλεσε στους δύο χρηματοδότες της προσπάθειας, την κατέστησε αξέχαστη και στα μέλη των οικογενειών τους και στους απογόνους τους.
Είχε χαθεί τότε, λόγω πτώχευσης, ένα τεράστιο για την εποχή ποσό, με το οποίο θα μπορούσε να αγοράσει κανείς ολόκληρη την τότε Λεμεσό. Οι λεπτομέρειες της ιστορίας αυτής είναι συναρπαστικές.
Από στιγμή σε στιγμήO Δημητράκης Χατζηπαύλος ήταν ο πατέρας του πρώην δημάρχου Λεμεσού Αντώνη Χατζηπαύλου. Ο ίδιος δεν θυμάται και πολλές λεπτομέρειες, η μητέρα του όμως, Ολβία, θυμάται και την όλη επιχείρηση και τι κόστισε στην οικογένεια.
Ο Κλεάνθης Χριστόφορου ήταν φίλος με τον Δημητράκη Χατζηπαύλου και μαζί είχαν οργανώσει την πρώτη γιορτή του κρασιού στη Λεμεσό. «Είχα τρία παιδιά. Εν τζιαι ανακατωνόμουν πολλά στις δουλειές του, αλλά έπαιρνα τα μωρά μου κάθε απόγευμα σχεδόν πάνω στη Μονή. Έπαιρνά τους το δειληνιάτικό τους εκεί και ετρώαμε μαζί και ακούαμε τη μηχανή τάκα τάκα τάκα τάκα.
Η κόρη μου η Στέλλα θυμάται ως τώρα το θόρυβο εκείνο της διάτρησης που εγινόταν, διότι έκαμνε τάκα τάκα, τάκα τάκα η διάτρησις», είπε χαρακτηριστικά η κα Ολβία Χατζηπαύλου, προσθέτοντας: «Πάντως κατά καιρούς που πηγαίναμε πάνω, θυμούμαι ελέγαν ‘‘α, τωρά εν να βγει!’’
Εβρίσκαν κάτι μαύρα πράματα σαν αποκαΐδια. Εβρίσκαν ένα υγρό, εβρίσκαν πίσσα -ναι- και έλεγαν ‘‘α, τωρά εν το πετρέλαιο, τωρά εν το πετρέλαιο’’. Και εμείς πλέον ενθουσιαζόμαστε… και επετάσσαν τα λεφτά τους και οι δυο τους. Και έφτασαν εις το σημείο που έφτασαν οι καημένοι. Και οι δυο!».
Η μαύρη λάσπηΟ υιός του Κλεάνθη, επίσης γνωστός Λεμεσιανός, Άκης Χριστοφόρου, θυμάται πολλές λεπτομέρειες από τις περιπέτειες του πατέρα του. Τις αφηγήθηκε με πολλή γλαφυρότητα στον καλό του φίλο και παλιό συμμαθητή του, Πανίκο Τομοθέου. «Το πιο εντυπωσιακό είναι που έχω ακούσει όχι μόνον από τον Άκη -και από άλλους- έφτασαν σε κάποιο βάθος, όπου έβρισκαν λάσπη, μόνο που η λάσπη αυτή ήταν μαύρη και μύριζε πετρέλαιο.
Δεν ήταν νερό με χώμα που γίνεται λάσπη. Ήταν πετρέλαιο με χώμα που γίνεται λάσπη. Επίσης, ο Άκης Χριστοφόρου μου διηγήθηκε ότι ο πατέρας του, Ζήνωνας Χριστοφόρου τον πήρε κάποια στιγμή και τον κατέβασε κάτω, εκεί που είχε φτάσει ως εκείνη τη στιγμή το τρυπάνι του, το γεωτρύπανο και μάλιστα μου είπε χαρακτηριστικά πως ήταν -απ’ ό,τι θυμάται- κάτι ανάλογο με εκείνο των ανθρακωρύχων της Χιλής.
Ένα στενό κουβούκλιο, ας το πούμε, και τον έβαλε στα πόδια του. Ήταν μικρός και τον έβαλε στα πόδια του και κατέβησαν κάτω. Ο Άκης αφηγείται ότι έβγαζαν από τα τοιχώματα ας πούμε πέτρες κατά κάποιον τρόπο, βόλους, οι οποίοι άναβαν. Δηλαδή, ήταν διαποτισμένοι με πετρέλαιο», ανέφερε ο κ. Τιμοθέου.
Πέταξαν 240,000 στερλίνες το ’40!Για την ανόρυξη και εκμετάλλευση των ευρημάτων οι δύο φίλοι ίδρυσαν εταιρεία στην οποία ο καθένας από αυτούς είχε 45% των μετοχών. Το άλλο 10% το είχε ο Πολύβιος Κυριακίδης. Το μεγάλο τους πρόβλημα όμως ήταν να βρουν ένα συνεργείο που να είχε ιδέα από τέτοιες επιχειρήσεις, για να αναλάβει το έργο.
Και, βεβαίως, στην Κύπρο τέτοιο συνεργείο δεν υπήρχε και έπρεπε να φέρουν ένα από το εξωτερικό. Και συγκεκριμένα από την Ελλάδα, από όπου έφεραν τελικά το τρυπάνι. Κάθε φορά που έσπαζε η αρίδα, έπρεπε να περιμένουν να φέρουν άλλη από την Ελλάδα. Με αποτέλεσμα, όπως ήταν φυσικό, να αυξάνονται τα κόστη. Στο τέλος, η όλη επιχείρηση κόστισε πάνω από 240,000 στερλίνες.
Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΡΧΙΣΕ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ«Η συνολική δαπάνη αυτού του εγχειρήματος έφθασε στις 260 χιλιάδες λίρες. Την εποχή που ένα οικόπεδο στη Λεμεσό μπορεί να ήταν… 200 λίρες δεν πρέπει να ήταν, ήταν λιγότερο, 100 ίσως»
Όπως διηγείται ο Γόρης Γεωργιάδης, από αυτά που του είπε ο ραβδοσκόπος Κυριακίδης, οι Άγγλοι ήταν αυτοί που δεν άφησαν να έρθει δεύτερο γεωτρύπανο στην Κύπρο, ειδικό για τα μεγάλα βάθη. «Εκείνη η αρίδα δεν ήταν συνηθισμένη.
Έπρεπε να περάσει από έγκριση τότε της αγγλικής κυβέρνησης και για τους λόγους τους δικούς τους οι Άγγλοι δεν ήθελαν να κόψουν τις δικές τους τεράστιες οικονομικές επενδύσεις του Αραβικού Κόλπου και στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Και το τι έγινε τότε, ήταν ότι όταν είχε την πρώτη του ατυχία, όχι αποτυχία, ατυχία, το γεωτρύπανο να λοξοδρομήσει. Δεν τον άφησαν να φέρει δεύτερο», ανέφερε ο κ. Γρηγοριάδης.
– Θυμάστε πόσο βάθος είχαν πάει;ΟΛΒΙΑ ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΟΥ: Είχαν πάει αρκετό βάθος. Έβρισκαν πετρώματα σκληρά, θυμάμαι, έσπαζε η αρίδα. Επεριμέναν λίγο καιρό να φέρουν άλλη αρίδα, γιατί φαίνεται δεν υπήρχαν εδώ, έτσι…
-Α, την έφερναν από το εξωτερικό.Ο. Χ’’Π.: Θα την έφερναν από το εξωτερικό. Τούτο θα συνέβη δυο ή τρεις φορές όσο θυμάμαι, ως το ’51 που θυμούμαι εγώ. Ε, μετά είναι νομίζω που ανέλαβε η τράπεζα.
– Καταρχάς, πώς, γιατί εγκατέλειψαν την προσπάθειά τους;Ο. Χ’’Π.: Ε, έλειψε το ρευστό!
– Έλειψε το ρευστό. Δηλαδή, η εταιρεία είχε κηρύξει πτώχευση;Ο. Χ’’Π.: Είχε κηρύξει πτώχευση.
– Και τι έγινε η περιουσία της εταιρείας; Επήγε σε καμιά τράπεζα φαντάζομαι.Ο. Χ’’Π.: Ε, μα είχαν ήδη χρεωθεί.
– Από την τράπεζα;Ο. Χ’’Π.: Ου! Από την τράπεζα, από διάφορους χρεώστες! Ο καημένος ο Δημητράκης έπαιρνε λεφτά 100 λίρες, εχρεώναν τον να πληρώσει 200. Αν έπαιρνε 500…. ευρίσκονταν πολλοί τοκογλύφοι, καλοθεληταί να ενισχύσουν και επιάναν συνέχεια. Ήταν 30 χρονών ο Δημητράκης. Τριάντα – τριάντα δύο χρονώ.
Ύστερα ήρθε η πτώχευση…Επιπρόσθετα, ο φίλος της οικογένειας Χριστοφόρου, ο Πανίκος Τιμοθέου, θυμάται ακόμα ότι ο Άκης Χριστοφόρου του είχε πει πως όταν έσπασε το γεωτρύπανο γιατί βρήκε σκληρά πετρώματα, έπρεπε να αλλαχθεί, να έρθει στην Κύπρο άλλο γεωτρύπανο. «Το άλλο γεωτρύπανο έπρεπε να έρθει από την Ελλάδα.
Οι Άγγλοι έβαζαν δυσκολίες σε αυτό το πράγμα για δικούς τους λόγους -δεν ξέρω, τουλάχιστον απ’ ότι μου έχει πει- και επίσης υπήρχε ένα εργοτάξιο εκεί πέρα. Δηλαδή, άνθρωποι, πάρα πολλοί εργαζόμενοι εκεί, και οι οποίοι μέχρι να ’ρθει το άλλο γεωτρύπανο θα ήταν άνεργοι. Συν το κόστος, το οποίο μεγάλωνε, και το γεγονός ότι έπρεπε να παν να βρουν το υποτιθέμενο πετρέλαιο σε μεγαλύτερα βάθη.
Με όλες αυτές τις δυσκολίες -και τις οικονομικές και τις τεχνικές- εγκαταλείφθηκε η προσπάθεια. Δυστυχώς οι δύο, ο Δημήτρης, ο Δημητράκης ο Χατζηπαύλος και ο Κλεάνθης Χριστοφόρου και ο αδερφός του, Ζήνωνας Χριστοφόρου που τον εγγυήθηκε, κήρυξαν πτώχευση. Το κόστος ήταν φοβερό για την εποχή, ακόμα και για σήμερα.
Όταν η συνολική δαπάνη, η συνολική δαπάνη αυτού του εγχειρήματος έφθασε στις 260 χιλιάδες λίρες, την εποχή που ένα οικόπεδο στη Λεμεσό μπορεί να ήταν… 200 λίρες δεν πρέπει να ήταν, ήταν λιγότερο, 100 ίσως. Ένα οικόπεδο», συμπλήρωσε.
ΟΛΒΙΑ ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΟΥ: Αν σας πω τι ετραβήξαμε μετά την πτώχευση, 4 – 5 χρόνια πάρα πολλά στενάχωρα. Σκεφτείτε, εμπαίνανε στο σπίτι μας, επήραν μας το ψυγείο, επήραν μας τις μετοχές των παιδιών μας, επήραν μας τις αποταμιεύσεις τους. Εν είχαμε και κέφι να σκεφτούμε πλέον τα πετρέλαια.
Εσκεφτήκαμε ότι έπρεπε να κοιτάξουμε τη δουλειά μας, να ξαναμπεί… διότι επήαν και οι μετοχές του όλες, όσες είχε στο εργοστάσιο τις είχε δώσει. Επούλησεν τες δηλαδή για να μπορέσει να… για τα πετρέλαια, έκανε ότι εμπορούσε και ήταν δυνατόν για να…
– Που σημαίνει ότι πρέπει να ήταν σίγουρος, ήταν πεπεισμένος.Ο. Χ’’Π.: Ε, για να το κάμει θα ήταν σίγουρος, ναι. Θα ήταν πολύ σίγουρος.
– Το είχε μετανιώσει καθόλου μετά;Ο. Χ’’Π: Όχι. Όχι μπορεί αν έβγαιναν αν… Το «αν» ελέαμεν το. «Αν»… Αν έβγαιναν πώς θα ήμασταν και πώς θα ήταν η Κύπρος!
*Αποσπάσματα από την εκπομπή του Κώστα Γενάρη «Ανοικτοί Φάκελοι», που μεταδόθηκε από το ΡΙΚ στις 11/1/2011.
ΣΟΛΩΝ ΚΑΣΙΝΗΣ: «Έγιναν γεωτρήσεις, αρκετές στο Τσέρι, στο Λευκόνοικο και επίσης εις την Μονή. Ήταν η Oil Prospectos του Κυριακίδη που έκαμε γεωτρήσεις εκεί στη Λεμεσό. Δυστυχώς, χωρίς αποτελέσματα. Εδώ στο Τσέρι, πιο μεγάλου βάθους. Και στο Λευκόνοικο δυόμισι, τρεις χιλιάδες μέτρα, τρία χιλιόμετρα, αλλά δεν εντοπίστηκε τίποτε το σημαντικό.
Όμως, εντόπισαν εδώ στο Τσέρι, αν θυμάμαι καλά, το άλας το οποίο, όπως ξέρετε, οι εβαπορίτες τούτοι, που είναι ένας σημαντικό εύρημα, υπάρχουν. Σχεδόν δύο χιλιόμετρα άλας εις τη θάλασσα σε βάθος περίπου τριών χιλιομέτρων. Που είναι πολύ σημαντικό για να διατηρούνται, να μη διαφεύγουν οι υδρογονάνθρακες.
Είτε φυσικό αέριο είτε πετρέλαιο ονομάζεται ένα καλό sealant».[Εβαπορίτες = Κοιτάσματα που σχηματίστηκαν στις κλειστές θαλάσσιες δεξαμενές με εξάτμιση, η οποία κάλυψε μακρόχρονη περίοδο ξηρού και ζεστού καιρού και είχε ως αποτέλεσμα το σχηματισμό χημικών ιζημάτων με μορφή γύψου, ανυδρίτη, ορυκτού αλατιού, καρναλλίτη].
Ραβδοσκοπία ή ραβδομαντείαΕίναι η μέθοδος για την ανακάλυψη υπόγειων νερών ή κοιτασμάτων μεταλλεύματος με τη βοήθεια μικρού ραβδιού. Το ραβδί που χρησιμοποιούν οι ραβδοσκόποι έχει σχήμα διχαλωτό και είναι συνήθως κατασκευασμένο από κλαδί λεπτοκαρυάς. Ο ραβδοσκόπος το κρατά ελαφρά από το ένα σκέλος και, καθώς περνά πάνω από τα υπόγεια στρώματα νερού ή μεταλλεύματος, το ραβδί ταλαντεύεται με μεγάλη δύναμη προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Πολλοί ραβδοσκόποι χρησιμοποιούν για τον ίδιο σκοπό μικρό εκκρεμές από ξύλινη σφαίρα, το οποίο ταλαντεύεται, όταν βρεθεί πάνω από το υπόγειο στρώμα.
Η πιο πιθανή εξήγηση του φαινομένου είναι ότι τόσο το νερό, όσο και τα διάφορα μέταλλα εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τα οποία έχουν την ικανότητα να ερεθίζουν το νευρικό σύστημα ορισμένων μόνον ατόμων, των ραβδοσκόπων. Ο ερεθισμός αυτός είναι τόσο έντονος, ώστε βάζει σε κίνηση το ραβδί ή το εκκρεμές, καθώς τα χέρια του ραβδοσκόπου κινούνται ασυναίσθητα.
Η ραβδοσκοπία ήταν γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων, αλλά μόλις τον 19ο αιώνα ασχολήθηκε η επιστήμη μ’ αυτήν. Σήμερα η ραβδοσκοπία είναι αναγνωρισμένη μέθοδος για την ανακάλυψη υπόγειων στρωμάτων νερού από επαγγελματίες ραβδοσκόπους.
Ευχαριστούμε την κ.Κατερίνα ΗλιάδηΓια το πολύ ενδιαφέρον άρθροΛεμεσός Blog…
