Οι αποθήκες «Τραγκασόλ» είναι πολύ γνωστές στους παλαιότερους Λεμεσιανούς άλλ’ όχι στους νεώτερους. Άλλωστε για αρκετά χρόνια ήταν παραμελημένες και σε πλήρη αχρησία και εγκατάλειψη.
Σήμερα, αφού περιελήφθηκαν στο έργο της ΜΑΡΙΝΑΣ ΛΕΜΕΣΟΥ, μέρος τους έχει μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο και το υπόλοιπο κομμάτι σε ναυτική σχολή.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ:Αυτές οι αποθήκες ευρίσκονται στην δυτική πλευρά του ποταμού ή χειμάρρου Γαρύλλι – Βαθκιά, απέναντι από το δρόμο που μας οδηγεί από την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου προς το παλιό λιμάνι, απέναντι από το εργοστάσιο ούζου «ΤΑΛΙΑΣ και ΘΟΥΚΗΣ».
Είναι ένα πετρόκτιστο κατά το μεγαλύτερο του μέρος οικοδόμημα, αλλά και αρκετά μέρη του είναι κτισμένα από πλινθάρια. Η σκέπη του αποτελείται, από σιδεροδοκούς στο βόρειο τμήμα και από ξυλοδοκούς το νότιο τμήμα. Φαίνεται το νότιο τμήμα ήταν το πρώτο που κατασκευάστηκε (αρχικό) όπου χρησιμοποίησαν ξύλα, ελλείψη ισχυρών σιδεροδοκών. Το συνολικό σκέπασμα της στέγης έγινε με σιδηρολαμαρίνες (τσίγκους).
Η τοιχοποιία του μπροστινού μέρους, δηλαδή της ανατολικής πλευράς, έγινε εξολοκλήρου από κυπριακή πέτρα. Επίσης oi υπόλοιπες τοιχοποιίες όπως της νότιας και βόρειας πλευράς κατά το μισό μήκος είναι από πέτρες, και το υπόλοιπο με πλινθάρια.
Ακόμη με πέτρες είναι κατασκευασμένοι γενικώς όλοι οι θεμελιοί αλλά και οι τοίχοι που είναι κατασκευασμένοι εξολοκλήρου από πλινθάρια, όμως μέχρι τα δύο μέτρα από το έδαφος είναι από πέτρες. Με πλινθάρια είναι κατασκευασμένη η δυτική τοιχοποιία εξολοκλήρου.
Φαίνεται ότι για να κατασκευάσουν τους τοίχους μ’ αυτό το τρόπο και προσανατολισμό, έλαβαν υπόψη την φοράν που πέφτει συνήθως η βροχή ή το ανεμοβρόχι, που είναι από τα ανατολικά, κάμνοντας την ανατολική τοιχοποιία με πέτρες που αντέχουν. Επίσης θα πρέπει να έπαιξε ρόλο το οικονομικό στοιχείο, όπου τα πλινθάρια ήταν πιο φθηνό οικοδομικό υλικό, από τις πέτρες.
Το όλο οικοδόμημα εξωτερικά εμφανίζεται να έχει έξι πυραμιδοειδής σκέπες, με τους ανάλογους εσωτερικούς χώρους. Ουσιαστικά αποτελείται από δύο τμήματα, όπου εσωτερικά διαχωρίζονται από ένα κλειστό διάδρομο πλάτους δύο μέτρων.
Το συνολικό εμβαδόν και των δύο τμημάτων είναι περίπου 3000 τετραγωνικά μέτρα. Έχει μήκος πρόσοψης περίπου 85 μέτρα και πλάτος περίπου 50 μέτρα. Φέρει ένα αριθμό θυρών εργοστασιακών μεγεθών για τις λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης. Επίσης υπάρχει μεγάλος αριθμός παραθύρων για καλύτερο αερισμό των χώρων.
Στο ύψος σχεδόν των πυραμιδοειδών σκεπών, στην πρόσοψη του κτιρίου, σε κάθε μία απ’ αυτές υπάρχει μία μεγάλη πόρτα-παράθυρο που ανοίγει απ’ έξω μπροστά σε μιά μικρή εξέδρα (μπαλκόνι). Φαίνεται θα ήταν πρόσβαση για να ανοίγουν αυτά τα μεγάλα παράθυρα για εξαερισμό του χώρου αλλά και για επιθεώρηση των προϊόντων (χαρούπια).
Η εμπόρευση των χαρουπιών (1860)Γύρω στο 1860, επί τουρκοκρατίας άρχισε στη Κύπρο να γίνεται αρχικά συσκευασία και εξαγωγή των χαρουπιών. Προηγουμένως τα χαρούπια τα έδιναν στα ζώα τους, και τις περισσότερες φορές δεν τα αξιοποιούσαν καθόλου διότι δεν τα υπολόγιζαν. Μάλιστα δεν είχαν για τους χωρικούς γεωργούς καμία οικονομική αξία.
Σ’ αυτή τη περίοδο του 1860, έμποροι από τη Λεμεσό, κυρίως, εντόπισαν ότι κάποιες χώρες είχαν ενδιαφέρον για εισαγωγή χαρουπιών, αρχίζοντας να πληροφορούν τους χωρικούς σχετικά.
Συγκέντρωναν αρχικά τα χαρούπια σε κάποιους χώρους, στους οποίους τα μετάφερναν οι χωρικοί με τα ζώα και τα αμάξια τους, ζυγίζοντας τα και πληρώνοντας τους.
Αφού τα συσκεύαζαν οι έμποροι ακατέργαστα τα έκαναν εξαγωγή στη Αίγυπτο, Ρωσία κ.λ.π. Ένας πολύ δραστήριος έμπορος που είχε την έδρα του στο Πισσούρι, όπου μ’ ένα μικρό μπακάλικο και με διάφορες εμπορικές πράξεις κατόρθωσε να γίνει πολύ σημαντικός εμπορικός παράγοντας της περιοχής ο Χ’ Γιάννης Ρωσσίδης, απέκτησε πολλά χωράφια με χαρουπιές και άλλα δένδρα.
Μόλις έμαθε για το ενδιαφέρον που υπήρχε για τα χαρούπια έβαλε κόσμο να τα μαζεύει και επίσης να αγοράζει απ’ όλους τους χωρικούς των γύρω χωριών. Τα συγκέντρωνε σε παραλιακές αποθήκες του Πισσουριού, που ανέγειρε, και τα μετέφερνε δια θαλάσσης με καΐκια στους εμπόρους-εξαγωγείς της Λεμεσού. Εκτός από το Πισσούρι, και τις γύρω περιοχές του, άρχισαν να μεταφέρουν με ζώα και αμάξια τα χαρούπια της υπόλοιπης ορεινής περιοχής της Λεμεσού.
Άρχισε τότε μια πολύ μεγάλη δραστηριότητα με τα χαρούπια, ιδίως μετά την αλλαγή της κατοχής της Κύπρου από τους τούρκους στους άγγλους. Χαρακτηρίστηκαν τα χαρούπια αυτή τη περίοδο σαν ο «μαύρος χρυσός της Κύπρου».
Άρχισαν στη Λεμεσό οι έμποροι να οργανώνονται καλύτερα στα θέματα της παραλαβής, του ζυγίσματος της αποθήκευσης, στη συνέχεια της επεξεργασίας των χαρουπιών και ακολούθως της καλύτερης συσκευασίας και προετοιμασίας για εξαγωγή. Έκτισαν τις κατάλληλες αποθήκες, εγκαθιστώντας τα απαραίτητα μηχανήματα επεξεργασίας και συσκευασίας.
Αποθήκες ΤΡΑΓΚΑΣΟΛ ( TRAGASOL)Άγγλοι επιχειρηματίες από την αρχή της παρουσίας τους στην Κύπρο σαν νέας κατοχικής δύναμης, άρχισαν να ενδιαφέρονται για το «μαύρο χρυσό της Κύπρου», τα χαρούπια.
Έτσι γύρω στις αρχές του νέου αιώνα 1898-1900, αφού έκαναν τις μελέτες και τους σχεδιασμούς τους, ήλθαν στη Κύπρο και ενέγραψαν την εταιρεία « TRAGASOL PROCUCTS LTD».
Τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας ήσαν στο Hooton, Wirral, Cheshire. Άρχισαν το κτίσιμο του νοτίου τμήματος του συνολικού οικοδομήματος, όπου εκεί εγκατέστησαν και τα μηχανήματα επεξεργασίας των χαρουπιών.
Σε κατοπινό στάδιο επεξέτιναν το βορειότερο τμήμα για την καλύτερη αποθήκευση, και συσκευασία του προϊόντος για εξαγωγή. Τα μηχανήματα άλεθαν (κατατεμάχιζαν ) τα χαρούπια, χωρίζοντας ταυτόχρονα και το κουκούτσι, το οποίο εχρησιμοποιήτο στο εξωτερικό για την παραγωγή κόλλας (γόμας). Τα αλεσμένα χαρούπια τα χρησιμοποιούσαν στο εξωτερικό για τροφές των ζώων αλλά και για άλλους σκοπούς, όπως ζαχαροπλαστική κ.λ.π.
Τα χαρούπια στις αποθήκες – εργοστάσιο ΤΡΑΓΚΑΣΟΛ, έφθαναν από τη γύρω ορεινή περιοχή της Λεμεσού με ζώα και αμάξια, και δια θαλάσσης με καϊκια από το Πισσούρι και αλλού. Τα καϊκια έφθαναν και ακουμπούσαν σε μια μικρή αποβάθρα νοτίως της ΤΡΑΓΚΑΣΟΛ. Από εκεί μετά που τα ξεφόρτωναν οι χαμάληδες με αμάξια τα μετέφερναν στην αποθήκη της εταιρείας.
Ένας από τους γενικούς διευθυντές της ΤΡΑΓΚΑΣΟΛ, ήταν ο άγγλος Ρόμπερτ Τ. Ρις, (Robert T. Rees), ο επονομαζόμενος κουτσός, διότι το ένα του πόδι ήταν προσθετικό (ξένο). Αυτός ο Rees είχε αυτοκίνητο μάρκας Ford με αριθμό εγγραφής Limassol 287.
Κατά την εξέγερση των ελληνοκυπρίων εναντίον της αγγλικής διοίκησης, τον Οκτώβριο του 1931 (Οκτωβριανά) ξεκίνησε με το αυτοκίνητο του από το ΤΡΑΓΚΑΣΟΛ για να πάει από το παραλιακό δρόμο προς το σπίτι του άγγλου Επάρχου, που ήταν στο βόρειο μέρος του Ζωολογικού Κήπου.
Πέρασε όμως προηγουμένως από την αστυνομία που ήταν επί της οδού Κουμανδαρίας (απέναντι από το πρώην τελωνείο) όπου σήμερα είναι ένας μεγάλος χώρος στάθμευσης. Απ’ εκεί πήρε μαζί του 4 ενόπλους αστυνομικούς (ζαπτιέδες) με τα φέσια τους και προχώρησε όλο παραλία στρίβοντας αριστερά από το δυτικό δρόμο δίπλα από το Κήπο.
Στο τέρμα αυτού του δρόμου βορείως του Κήπου ήσαν μαζεμένοι επαναστατημένοι ελληνοκύπριοι, όπου όταν τους είδε έστριψε λαθεμένα, λόγω πανικού το αυτοκίνητο σε ένα βουνάρι από άμμο στο οποίο συγκρούστηκε, πέρνοντας αμέσως φωτιά. Οι επιβαίνοντες κατέβηκαν και πήγαν στη συνέχεια στην οικία του Επάρχου για να βοηθήσουν στην προστασία της. .
Οι αποθήκες και το εργοστάσιο χαρουπιών του ΤΡΑΓΚΑΣΟΛ, δούλεψε μέχρι το 1950 περίπου. Στην συνέχεια πωλήθηκε στην κυβέρνηση, όπου το χρησιμοποίησε σαν αποθήκες τελωνείου μέχρι και αρκετά πρόσφατα, όπου εγκαταλείφθηκε. Τώρα αναδομείται με κάθε λεπτομέρεια για να χρησιμοποιηθεί ένα μέρος τους σαν μουσείο και ένα άλλο μέρος τους σαν σχολή ναυτικών, από ιδιωτική ναυτιλιακή εταιρεία.
Κείμενο του Αδάμου Κόμπου, πρωτοδημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα μας την 1η Ιουλίου 2011…
