Του Δρ. Άκη Ζαμπάρτα
Δεν πρέπει να υπάρχουν πολλά παγκόσμια προηγούμενα όπου η ύπαρξη και η λειτουργία μιας βιομηχανίας επηρέασε τόσο πολύ μια πόλη και ίσως και μια χώρα γενικότερα, όσο οι οινοβιομηχανίες της Λεμεσού τις οποίες όλοι τις γνωρίζουμε: Εταιρεία Κυπριακών Οίνων (ΕΤΚΟ), Κυπριακή Eταιρεία Oίνων (ΚΕΟ), Λαϊκή Οινοπνευματοποιητική Εταιρεία Λεμεσού (ΛΟΕΛ), Συνεργατικός Οργανισμός Διαθέσεως Αμπελουργικών Προϊόντων (ΣΟΔΑΠ).
Μέρος Α’Όλες ιδρύθηκαν και λειτουργούν στο δυτικό παραλιακό μέτωπο της Λεμεσού. Με την παρουσία τους εκεί, κοντά στο λιμάνι, στη σειρά η μια δίπλα από την άλλη, έδωσαν το χαρακτηρισμό «Μπορντώ της Κύπρου» για τη Λεμεσό. Όπως και στη Λεμεσό τα γραφεία των περισσότερων και των παλαιότερων εξαγωγέων του Μπορντώ βρίσκονται κατά μήκος του λιμανιού.
Η ΕΤΚΟ σαν εταιρεία ιδρύθηκε το 1947, παρόλο που η οικογένεια Χατζηπαύλου είχε οινοποιεία από το 1844 στη Ζανατζιά. Η ΚΕΟ το 1927, από Ελλαδίτες ξεκινώντας από τα οινοποιεία στο Πέρα Πεδί και στη Μαλλιά. Η ΛΟΕΛ το 1943. Ο ΣΟΔΑΠ το 1947. Στη Λεμεσό, όλες δεν ήταν πάντα στο χώρο που είναι σήμερα.
Για τη Λεμεσό οι τέσσερις αυτές μεγάλες μονάδες αποτελούν μια μοναδική παράδοση. Έδωσαν στη Λεμεσό Δημάρχους, Υπουργούς, Βουλευτές, Πολιτευτές. Μεγάλα Λεμεσιανά ονόματα τις υπηρέτησαν. Να αναφέρουμε μερικά: Λανίτης, Χατζηπαύλου, Κακογιάννης, Ρολόγης, Κοράλλης, Τριτοφτίδης. Ακόμη πιο πρόσφατα Ανδρέας Χρίστου, Κίκης Καζαμίας, Δημήτρης Κοντίδης. Οι Διευθυντές των οινοβιομηχανιών ήταν πάντα σημαντικοί παράγοντες της πόλης.
Ο ισχυρισμός ότι η οικονομία της ορεινής υπαίθρου εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από την πορεία των οινοβιομηχανιών δεν είναι υπερβολικός. Οι νότιες πλαγιές του Τροόδους, και δυτικά μέχρι την Πάφο ήταν καταπράσινες από αμπέλια. Απασχολούσαν συνολικά μέχρι και 2000 άτομα. 2000 οικογένειες ζούσαν και στηριζόντουσαν από αυτές τις εταιρείες. Εκατοντάδες παραγωγοί, προμηθευτές, τεχνίτες, έμποροι στήριζαν την ύπαρξη και τη λειτουργία τους από αυτές τις εταιρείες.
Να απαριθμήσουμε μερικά για να καταλάβουμε το οικονομικό ρόλο αυτών των βιομηχανιών. Πρώτα τα σταφύλια. Πέραν των 30.000 αμπελουργών παρέδιδαν τη σοδειά τους. Η παραλαβή έφτανε την δεκαετία του 80 στα 200 εκατομμύρια οκάδες, κάπου 240.000 τόνους. Το εισόδημα τους άγγιζε τα δέκα εκατομμύρια λίρες τη δεκαετία του 80.
Με τους αμπελουργούς δούλευαν οι εισαγωγείς λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, γεωργικών μηχανημάτων, χιλιάδες εργάτες, εκατοντάδες φορτηγά για να μεταφέρουν τα σταφύλια από τις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου.
Άλλες ντόπιες βιομηχανίες επιβίωναν από τις ανάγκες των οινοβιομηχανιών. Βιομηχανίες κατασκευής χαρτονιών, πωμάτων, τα τυπογραφεία. Οι εισαγωγείς φιαλών, φελλών, βαρελιών, εξειδικευμένων μηχανημάτων, πρώτων υλών για την οινοποίηση και κατεργασία των κρασιών σε εκατομμύρια μονάδες και για εκατομμύρια λίτρα. Οι αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί για να κτίσουν αυτά τα βιομηχανικά μεγαθήρια. Οι διάφοροι τεχνίτες, κτίστες, πελεκάνοι, μπογιατζήδες, υδραυλικοί… Μια στρατιά από ανθρώπους της δουλειάς για να εξυπηρετήσουν τις μεγάλες τους ανάγκες. Με κύκλο εργασιών, το περισσότερο μέρος του οποίου ήταν ξένο συνάλλαγμα από τις εξαγωγές, δεκάδων εκατομμυρίων, βοηθούσαν ουσιαστικά την οικονομία του τόπου.
Το συνάλλαγμα από τις εξαγωγές κρασιών, αποσταγμάτων, συμπυκνωμένου μούστου, ήταν σε αξία το δεύτερο μεγαλύτερο στην Κύπρο. Τα κρασιά μας έφταναν στις τέσσερις γωνιές του κόσμου. Και στις πέντε ηπείρους. Υπήρχαν περιπτώσεις που δεν ήξεραν την ύπαρξη της Κύπρου αλλά ήξεραν τα κρασιά μας. Κυρίως την Κουμμανταρία. Πρέπει να είναι γνωστό ότι αν δεν υπήρχαν οι Οινοβιομηχανίες δεν θα υπήρχε σήμερα αυτό το κρασί, η κουμμανταρία. Με συμβόλαια μακροχρόνια, των τριάντα ετών, έδωσαν τη σιγουριά στους αμπελουργούς των προνομιούχων σήμερα κοινοτήτων, να συνεχίσουν να την παράγουν. Παρά τις δυσκολίες της δεκαετίας του 90, της συσσώρευσης τεράστιων αποθεμάτων.
ΕΤΚΟΗ ΕΤΚΟ ξεκίνησε στο χώρο του παλιού λιμανιού.Μετακινήθηκε μετά στον Εναέριο για να καταλήξει στο νέο λιμάνι.Δημιούργησε επίσης και το Οινοποιείο της στο Όμοδος, τον «Όλυμπο», το 1992.
ΛΟΕΛΗ ΛΟΕΛ ξεκίνησε στο χώρο των Τεσσάρων Φαναριών, στο τρίγωνο της Μαρίκας.Αγόρασε και λειτουργούσε μέχρι το 2004 ένα οινοποιείο, στο Πολέμι. Τη ΒΕΑΠ.Σχεδιάζει και την ίδρυση τοπικού οινοποιείου στην περιοχή των κρασοχωριών στη Λεμεσό στην Κισσούσα.Η ΒΕΑΠ ιδρύθηκε από τους αμπελουργούς του Πολεμιού στα χρόνια των μεγάλων δυσκολιών διάθεσης των σταφυλιών τους. Μια προσπάθεια που απέτυχε.
ΚΕΟ Η ΚΕΟ ξεκίνησε στο χώρο απέναντι από το κάστρο όπου διατηρεί σημαντική περιουσία ακόμη.Ένα γεγονός που της δημιουργεί μια σημαντική υποχρέωση προσεκτικής αξιοποίησης του ιστορικού κέντρου της Λεμεσού.Λειτουργεί επίσης το ανακαινισμένο οινοποιείο της Μαλλιάς που κτίστηκε το 1927 και το Οινοποιείο της Λαόνας, στο Αρσος, που αγοράστηκε το 1993 από τον επιχειρηματία Γιαννάκη Χριστοδούλου.Για πρώτη φορά το ιστορικό Οινοποιείο του Πέρα Πεδιού δεν λειτούργησε το 2005.
ΣΟΔΑΠΟ ΣΟΔΑΠ δημιούργησε και μια άλλη μεγάλη μονάδα στην Κάτω Πάφο το 1960.Στην καρδιά της σημερινής τουριστικής περιοχής.Τελευταία αυτή η μονάδα έπαψε να λειτουργεί και αποτελεί χώρο για τουριστική ανάπτυξη.Παράλληλα όμως στο Στρουμπί, στην Καμαντέρενα, λειτουργεί τώρα ένα μεγάλο, άρτια εξοπλισμένο και οργανωμένο οινοποιείο.
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΔΡ. ΑΚΗΣ ΖΑΜΠΑΡΤΑΣΟ Δρ. Άκης Ζαμπάρτας απεβίωσε πριν από λίγες μέρες από την επάρατη νόσο έχοντας υπάρξει ένα δραστήριο μέλος της Λεμεσιανής κοινωνίας κι΄έχοντας προσφέρει πολλές γνώσεις και μεγάλη δραστηριότητα στο Κυπριακό κρασί.
Ο Άκης Ζαμπάρτας ήταν κάτοχος δοκτοράτου Χημείας και Γαλλικού Διπλώματος Οινολογίας ενώ διετέλεσε για σειρά ετών Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας ΚΕΟ ενώ έχει προσφέρει τις επιστημονικές γνώσεις και υπηρεσίες του κι΄από άλλες θέσεις στην Κυπριακή οινοβιομηχανία.
Λόγω ακριβώς της επιστημονικής κατάρτισης και της πολύχρονης εμπειρίας του, είχε επιλεγεί και μετείχε ως μέλος στη Διεθνή Ακαδημία Οίνου ενώ ήταν και Πρόεδρος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων στο Υπουργείο Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. Δειτέλεσε ακόμη μέλος του ακαδημαϊκού προσωπικού του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου στον τομέα των ειδικών επιστημόνων
Πρωτοδημοσιεύτηκε στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ, “ΗΦΩΝΗ ΤΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ”…
