Τα Δημοτικά Λουτρά στη Λεμεσό, αποτελούσαν για χρόνια σημείο αναφοράς της πόλης. Όταν κάποιος ήθελε να προσδιορίσει κάποιαν επιχείρηση ή κάποια κατοικία στην περιοχή χρησιμοποιούσε το γνωστό σημείο, «Δημοτικά Λουτρά».
Όλοι οι λεμεσιανοί γνώριζαν πού ευρίσκοντο κι’ έτσι ήταν πολύ εύκολη και κατανοητή η παρεμβολή τους στην επεξήγηση για εντοπισμό του σημείου που έχριζε περιγραφής για εντοπισμό.
Πάρα πολλοί λεμεσιανοί και λεμεσιανές κι’ όχι μόνον, επισκέπτονταν τα λουτρά για διάφορους λόγους, κατά τη διάρκεια του χρόνου. Κάποιοι συμπολίτες μας, κυρίως γυναίκες πήγαιναν για ιαματικούς λόγους.
Άλλοι πήγαιναν για να λουστούν και να καθαριστούν μια φορά τη βδομάδα όπως συνήθιζαν. Άλλοι πήγαιναν για να κολυμπήσουν στη θάλασσα που ήταν πίσω από τα λουτρά και άλλοι για να παίξουν μπάλα ή άλλα συναφή αθλήματα πάνω στην αμμουδιά.
Οι γυναίκες κυρίως έφερναν μαζί τους τα παιδάκια ή τα εγγόνια τους για να παίξουν στην αμμουδιά ή να μπουν μέσα στην ξέβαθη πισινούδα, ενώ αυτές θα έπαιρναν το καθαριστικό ή ιαματικό ή θεραπευτικό μπάνιο τους. Ήταν επίσης και ένα σημείο για κοινωνικές συναντήσεις με φίλους και συγγενείς.
Η Ιστορία των Δημοτικών ΛουτρώνΌπως είναι πολύ γνωστό, σ’ όλη τη παλιά πόλη της Λεμεσού, υπήρχαν παντού λουτρά για εξυπηρέτηση των δημοτών, κυρίως για τον εβδομαδιαίο τους καθαρισμό, αλλά και μερικώς για θεραπευτικό σκοπό. Τότε δεν υπήρχαν σ’ όλα τα σπίτια μπάνια ή λουτρά για καθαρισμό.
Αυτά θα τα συναντούσε κάποιος σε αρχοντόσπιτα και μόνο, αφού και το τρεχούμενο νερό στο κάθε νοικοκυριό δεν υπήρχε. Όλοι σχεδόν κουβαλούσαν το αναγκαίο τους νερό με κούζες και κουβάδες(σύκλες), για να πίνουν, να μαγειρεύουν, να καθαρίζουν τα μαγειρικά σκεύη, να πλένουν τα ρούχα και να καθαρίζουν έστω το πρόσωπό τους.
Για να λουστούν ολόσωμα ήταν κάπως πρόβλημα λόγω και της ποσότητας του νερού που εχρειάζετο αλλά και για την αναγκαία θέρμανση του ιδίου, αλλά και του χώρου που θα ελούζοντο, ιδίως το χειμώνα. Έτσι η αναγκαιότητα της ύπαρξης δημόσιων λουτρών ήταν επιβαλλόμενη.
Γι’ αυτό βλέπουμε σ’ όλη τη Λεμεσό, αλλά και στις άλλες πόλεις της Κύπρου, να δημιουργούνται και να λειτουργούν αυτού του τύπου τα λουτρά από ιδιώτες. Αρκετά λουτρά είχαν δημιουργήσει οι τουρκοκύπριοι τα οποία μάλιστα συνέβαλλαν ένεκα και του τρόπου που λειτουργούσαν, θεραπευτικά στις «τζιεγκές».
Ο Δήμος Λεμεσού, επί δημαρχίας του αείμνηστου δημάρχου Χριστόδουλου Χατζηπαύλου, 1930-1943, θέλοντας να συμβάλει με το τρόπο του σ’ αυτή την αναγκαιότητα των δημοτών, αποφάσισε να κτίσει και να λειτουργήσει δημοτικά λουτρά. Έτσι αφού σχεδιάστηκαν άρχισε η οικοδόμηση τους το 1933 περίπου.
Κτίστηκαν απέναντι από την είσοδο του Γυμναστικού Συλλόγου τα Ολύμπια (Γ.Σ.Ο), πάνω στην παραλία. Μάλιστα στο πίσω μέρος τους είχαν αρκετή αυλή με άμμο όπου στην συνέχεια εκτεινόταν η θάλασσα. Μεταξύ του Γ.Σ.Ο και των Δημοτικών Λουτρών μεσολαβούσε ο γνωστός παραλιακός δρόμος προς την Λευκωσία, οδός 28ης Οκτωβρίου.
Στην θέση που κτίστηκαν τα Δημοτικά Λουτρά βρισκόταν προηγουμένως το Δημοτικό Φτωχοκομείο Λεμεσού, που κτίστηκε το 1916. Μάλιστα σ’ αυτό παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του ο εθνικός μας ποιητής Βασίλης Μιχαϊλίδης, όπου πέθανε το 1917.
Τα Δημοτικά Λουτρά περιελάμβαναν αριθμό δωματίων όπου το καθ’ ένα είχε τη δική μπανιέρα. Η μπανιέρα αυτή μπορούσε να γεμίσει με ζεστό νερό, γλυκό (πόσιμο) ή θαλασσινό, (αλμυρό), από τη θάλασσα. Το γλυκό νερό η θαλασσόνερο, ζεσταινόταν μέσα σε μεγάλα καζάνια που λειτουργούσαν με ξύλα αρχικά, κι’ αργότερα με πετρέλαιο.
Πέραν από τα δωμάτια με τις μπανιέρες υπήρχαν κι’ απλά ντους για ξέπλυμα μετά το κολύμπι στη θάλασσα. Για τις ανάγκες των πελατών των λουτρών λειτουργούσε στο χώρο και μικρό καφενείο-κυλικείο, όπου προσφέρονταν διάφορα ποτά και φρούτα, κυρίως.
Στο πίσω μέρος των λουτρών υπήρχε μεγάλη αυλή με άμμο, όπου εκεί μπορούσαν να παίξουν μικροί και μεγάλοι όπως επίσης άλλοι να κολυμπούν στη θάλασσα. Επίσης υπήρχε και μια μικρή αποβάθρα όπου αρκετοί έκαναν τα μακροβούτια τους στη θάλασσα.
Η λειτουργία των λουτρών ήταν καθημερινή και σύμφωνα με το πρόγραμμα, άρχιζε από τις 7,30 μέχρι τις 9,30 το πρωί και επιτρεπόταν αποκλειστικά και μόνον η χρήση τους από γυναίκες, ενώ μετά τις 9,30 ήταν κοινή η χρήση ανδρών και γυναικών.
Η χρέωση για ένα ζεστό μπάνιο τότε ήταν γύρω στα 15 γρόσια. Η είσοδος από τα λουτρά για να πάει κάποιος προς τη θάλασσα για κολύμπι είχε και πάλι χρέωση γύρω στα 5 γρόσια.
Οι γυναίκες αλλά και άνδρες, κυρίως κάποιας ηλικίας, που είχαν προβλήματα υγείας όπως πόνους, αρθριτικά, πιασίματα κ.λ.π. ερχόντουσαν τα καλοκαίρια για να κάνουν κάποιο αριθμό ζεστών λουτρών(μπάνιων) με θαλασσινό νερό. Για αρκετούς ηλικιωμένους κατάλειξε να είναι συνήθεια τα καθεχρονικά θεραπευτικά μπάνια.
Στους χώρους των λουτρών υπήρχαν κάποιες γυναίκες που βοηθούσαν σ΄αυτά, αναλάμβαναν να τους ετοιμάσουν τη μπανιέρα γεμίζοντας τη με ζεστό νερό. Ακόμη τους έκαναν και εντριβές με ειδικό γάντι από ελοίφη ή από ττόρινο ύφασμα. Εάν το τρίψημο γινόταν σε μπάνιο με ζεστό γλυκό νερό χρησιμοποιούσαν και σαπούνι.
Οι γυναίκες αυτές είχαν το χαρακτηριστικό επίθετο «Τερλάκκενες». Η αμοιβή τους προερχόταν κυρίως από τα φιλοδωρήματα των χρηστών των λουτρών. Οι γυναίκες αλλά και οι άνδρες κάποιας ηλικίας που έκαναν χρήση των λουτρών για θεραπευτικούς σκοπούς, ερχόντουσαν από τα σπίτια τους φορτωμένοι μ’ ένα «μποξιά» συνήθως, που περιείχε τα καινούργια τους εσσώρουχα, τα ττόρια, τις παντούφλες, το σαπούνι τους κ.λ.π.
Για μεγάλο διάστημα τα λουτρά τα χρησιμοποιούσαν οι ποδοσφαιριστές της ΑΕΛ σαν αποδυτήρια αλλά και για καθαρισμό, μετά την προπόνηση ή τον ποδοσφαιρικό αγώνα στο Γ.Σ.Ο. Η χρήση των Δημοτικών Λουτρών άρχισε να αποδυναμώνει τα τελευταία χρόνια, και παρέμειναν κυρίως σαν ιαματικά-θεραπευτικά.
Τις κρίσιμες μέρες του Ιουλίου-Αυγούστου του 1974, χρησιμοποιήθηκαν μαζικά, μέσω του Ερυθρού Σταυρού, για τους οπισθοχωρούντες εθνοφρουρούς μας κατά τη διάρκεια της προέλασης των τούρκων.
Τα Δημοτικά Λουτρά κατεδαφίστηκαν κατά τη διάρκεια έναρξης των εργασιών για την κατασκευή της επίχωσης και της Ακτής Ολυμπίων ως επίσης και για σκοπούς ρυμοτομίας στην αρχή της δεκαετίας του 1980.
Έρευνα – συγγραφήΑδάμος Κόμπος
- Ευχαριστίες στους κ. Άντρο και Μαρούλλα Σωτηρίου και στον κ. Νεόφυτο Καθιτζιώτη για τις χρήσιμες πληροφορίες.
- Ευχαριστίες επίσης στο Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Λεμεσού «Νίκου Παττίχη» για τις εξαίρετες φωτογραφίες….
