Του Τίτου Κολώτα
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης «Λεμεσού μνήμες» που έγινε το Σάββατο 5 Οκτωβρίου 2013 (σχετικό φωτορεπορτάζ σε άλλες στήλες), έκπληκτοι και έκθαμβοι, είχαμε την τύχη να δούμε για πρώτη φορά ένα σπάνιο κινηματογραφικό ντοκουμέντο.
«1917»Και εξηγούμαι:Το 1917 ένας προοδευτικός και πολυπράγμων λεμεσιανός, ο Αντώνης Πηλαβάκης (1886-1974), γνωστός και από το ομώνυμο επιβλητικό κτήριο, σήμερα βιβλιοθήκη του Δήμου Λεμεσού, φέρνει στη Κύπρο την πρώτη ιδιωτική κινηματογραφική μηχανή λήψης. Αρχίζει αμέσως να κινηματογραφεί τη Λεμεσό και τους παραθερίζοντες στις Πλάτρες και να απαθανατίζει σημαντικά γεγονότα που συνέβαιναν στην πόλη την εποχή εκείνη.
Τις ταινίες του αυτές τις πρωτοπαρουσιάζει στο Θέατρο Χατζηπαύλου στις 24 Δεκεμβρίου 1917 (6 Ιανουαρίου 1918 με το νέο ημερολόγιο).
Στο σχετικό δημοσίευμα στις εφημερίδες της Λεμεσού, που ανάγγελλε την προβολή κάτω από τον τίτλο «ΘΕΑΤΡΟΝ ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΟ.ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΛΕΜΕΣΟΥ» και μας πληροφορεί πόσο σπουδαία πράγματα περιείχαν οι ταινίες αυτές, έλεγε:
«Απόψε Κυριακήν 24/6 Ιανουαρίου 1918. Μεταξύ διαφόρων άλλων εκλεκτών ταινιών: ΑΠΟ ΤΑΣ ΠΡΟΟΔΟΥΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΑΣ. ΤΑ ΠΑΛΛΕΜΕΣΙΑ ΤΟΥ 1917. Κινηματογραφική ταινία. Ερασιτεχνικώς ληφθείσα και επεξεργασθείσα εν Κύπρω υπό του εν Λεμεσώ καλλιτέχνου κυρίου Αντωνίου Πη- λαβάκη ευγενώς παραχωρηθείσα υπό του ιδιοκτήτου.
Η ταινία αρχίζει με την εκ νέου παρέλασιν των γραφικωτέρων και ρωμαντικοτέρων δενδροστοιχιών του Δημοσίου Κήπου Λεμεσού. Εν τω μέσω των υψηλών ευκαλύπτων ξεπροβάλλει σπινθηροβολούσα η προτομή του αθάνατου ΣΩΖΟΥ.
ΠΛΑΤΡΑΙ: Το αριστοκρατικόν μας θέρετρον. Τα Ξενοδοχεία που συγκεντρώνουν την μεγάλην κίνησην. Χαριέστατοι όμιλοι παραθεριζόντων κάμνουν τον πρωινόν των περίπατον.
ΑΙ ΙΠΠΟΔΡΟΜΙΑΙ του 1917: Τα θεωρεία της Α’ θέσεως πλημμυρίζουν εγκαίρως κόσμον. Εις την πρώτην γραμμήν διακρίνεται ο Εντιμότατος Διοικητής Λεμεσού και Γεν. Στρατιωτικός Διοκητής της Κύπρου Major ΜΠΟΛΤΩΝ ο οποίος μετ’ εξαιρετικού ενδιαφέροντος παρακολουθεί τας ιπποδρομίας. Επί της δεξιάς πτέρυγος οι δημοφιλείς βουλευταί κ.κ. ΕΥΓ. ΖΗΝΩΝ και Ν. ΚΛ. ΛΑΝΙΤΗΣ προσέχουν μάλλον εις την κοσμικήν κίνησην παρά το τρέξιμον των αλόγων.
Το ωραίον φύλον ενδιαφερόμενον ζωηρώς εις τ’ αμοιβαία στοιχήματα εξωτερικεύει την αγωνίαν του με νευρικάς κινήσεις και παταγώδη χειροκροτήματα. Αλλαι αβραί Κυρίαι και Δ/δες παρακολουθούσαι φιλοσοφικώτερον τα ιπποδρόμια αρκούνται να μειδιώσι και χαριεντίζωνται προ του Κινηματογραφικού φακού του κ. Πηλαβάκη.
Η Φιλαρμονική Λεμεσού υπό την διέυθυνσιν του ρέκτου και εμπνευσμένου μουσικού κ.Γ.Σ.ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΟΥ προσδίδει εις την εορτήν μεγαλητέραν επισημότητα. Η παρέλασις των αλόγων. Οι μεγάλοι δρόμοι. Ο δρόμος μετ’ εμποδίων κ.τ.λ. κ.τ.λ. ΣΟΥΗΔΙΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ: Ωραιότατα συμπλέγματα μαθητών.
ΚΑΡΙΚΑΤΟΥΡΑΙ: Το καρικατουριστικόν τάλαντον του κ. ΦΑΣΟΥΛΙΩΤΗ από της οθόνης. Διάφορα σκίτσα γνωστοτάτων φίλων Λεμεσού κ.τ.λ. κ.τ.λ.»
Οι ταινίες λοιπόν αυτές μαζί ίσως και με άλλες, έμειναν κλεισμένες ερμητικά για πάρα πολλά χρόνια, κρυμμένες σε ντουλάπια με αποτέλεσμα ο χρόνος από τη μια και η ευαισθησία του υλικού από την άλλη στο πέρασμα του να τις καταστρέψει σχεδόν ολοσχερώς.
Κάποια στιγμή η κόρη του Πιλαβάκη, Ελίζαμπεθ που τις κατείχε, αποφάσισε να τις στείλει στο εξωτερικό για να περισώσει και να συντηρήσει ο,τι μπορούσε να περισωθεί. Αποτέλεσμα συνολικά μονό οκτώ λεπτά προβολής να περισωθούν. Όμως, έστω κι αυτά, πολύ σημαντικά για την μοναδικότητα τους.
Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο από τις ταινίες αυτές είναι ότι, επίσης για πρώτη φορά στην Κύπρο, πραγματοποιείται η δημιουργία ταινίας κινουμένων σχεδίων πάνω σε σκίτσα του γνωστού ζωγράφου και σκιτσογράφου Γεωργίου Φασουλιώτη.
Οι φωτογραφίες που απομονώσαμε από τις ταινίες και δημοσιεύουμε για πρώτη φορά, αν και όχι πολύ καλής ποιότητας λόγω του χρόνου όπως είπαμε, δίνουν εν τούτοις μια μικρή γεύση και αποδίδουν την σπουδαιότητα για αυτά που γραφούμε.
Πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ…
