Του Τίτου Κολώτα,
Το 1930, στην πλατεία Ηρώων – κέντρο αναφοράς τότε της Λεμεσού – άρχισε να κτίζεται από τους αδελφούς Χρυσοχού ένα καινούριο σινεμά, το δεύτερο μεγαλύτερο της πόλης μετά το Γιορδαμλή. Η οικογένεια Χρυσοχού, μετά από πολυετή παραμονή στην Αμερική, θέλησε να κτίσει ένα υπερσύγχρονο – για την εποχή του – κινηματοθέατρο.
Την αρχιτεκτονική ευθύνη ανέλαβε ο γνωστός για το σχεδιασμό αρκετών δημόσιων κτηρίων στην Κύπρο αρχιτέκτονας Gunsberg. Η ανέγερση του κινηματοθεάτρου στην πέριξ της πλατείας περιοχή (των «Κκεσογλουδκιών», όπως ήταν γνωστή) αποτέλεσε γεγονός για την πόλη και τους κατοίκους της, γεγονός που διαφαίνεται και από τα σχετικά δημοσιεύματα στον τύπο, όπως αυτό της εφημερίδας «Αλήθεια», στις 30.11.1932:
«…Κτίζεται αμφιθεατρικώς ένας μεγάλος εξώστης όστις περί τα 400 καθίσματα. Η σκηνή αρκετά μεγάλη με μπόλικα καμαρίνια. Κάτωθέν του χώρου σκηνής θα ευρίσκεται μια μεγάλη υπόγειος αίθουσα καλώς στολισμένη η οποία θα χρησιμοποιείται ως καπνιστήριο. Έτσι θα παύση η φοβερά ενόχλησις των καπνών η οποία ελλείψει ειδικών καπνιστηρίων παρατηρείται εις όλα τα θέατρα μας… Όταν συμπληρωθούν κι αυτά ως και άλλα τα οποία ελησμονήσαμεν να αναφέρωμεν θα εξοδευθώσιν δια την τελείαν αποπεράτωσιν πέραν των 5,000 περίπου λιρών. Ως εργοδηγόν οι κ. Αδελφοί Χρυσοχού διώρισαν τον πεπειραμένον και ακούραστον κ. Νικόλαον Καϊμακλιώτην. Διά την κατασκευήν των πετών-αρμέ προσελήφθη ο ειδικός και άριστος τεχνίτης της πόλεως μας κ. Γρηγόρης Δημήτρη…»
Το υψηλό, όμως, κόστος σε συνδυασμό με τη γενικότερη οικονομική κρίση υποχρέωσε τους αδελφούς Χρυσοχού να πουλήσουν το κινηματοθέατρο στην οικογένεια Λανίτη.
Το κινηματοθέατρο ΡΙΑΛΤΟ άρχισε να λειτουργεί στα τέλη του 1932 με εισιτήριο 3 γρόσια, αλλά και με ελεύθερη είσοδο για τις δεσποινίδες κάθε Τρίτη και για τις κυρίες τις Κυριακές.
Για σειρά ετών το ΡΙΑΛΤΟ ήταν η πιο μοντέρνα κινηματογραφική αίθουσα, αφού διέθετε ανέσεις πρωτόγνωρες για την εποχή και προσέλκυε στις παραστάσεις του ένα ευρύ φάσμα κοινού.
Λειτουργώντας όχι μόνο ως σινεμά, αλλά και ως σημείο συνάντησης και αναφοράς της κοινωνίας της Λεμεσού το «παλιό» ΡΙΑΛΤΟ, στα πενήντα σχεδόν χρόνια ζωής του γνώρισε λαμπρές εποχές και με άλλα είδη θεάματος και ψυχαγωγίας: Οι συχνές παραστάσεις θιάσων από Ελλάδα και Κύπρο, οι μουσικές συναυλίες και εκδηλώσεις, οι παραστάσεις όπερας υπό τη διεύθυνση του σπουδαίου Σόλωνα Μιχαηλίδη, καθώς επίσης και οι χοροί κατά την περίοδο των Καρναβαλιών, θεωρούνταν ως τα κύρια κοινωνικά και πολιτιστικά γεγονότα της εποχής.
Από τη σκηνή του Ριάλτο δεν παρέλασαν, όμως, μόνο γνωστοί καλλιτέχνες από την Κύπρο, την Ελλάδα και το εξωτερικό. Πολλοί ήταν επίσης οι νέοι που στο χώρο αυτό έκαναν τα πρώτα τους βήματα είτε μέσα από σχολικές, είτε μέσα από ερασιτεχνικές παραστάσεις. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο αείμνηστος Λεμεσιανός καλλιτέχνης Μάριος Τόκας, ο οποίος πραγματοποίησε την πρώτη του εμφάνιση στη σκηνή του ΡΙΑΛΤΟ.
Ψυχή της πολύπλευρης δραστηριότητας του ΡΙΑΛΤΟ – για σχεδόν 40 χρόνια – ήταν ο Χριστόφορος Μαλακάσας, ο άνθρωπος που ταύτισε τη ζωή του με τη λειτουργία του κινηματοθεάτρου και άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του σε κάθε γωνιά του ιστορικού αυτού χώρου.
Δυστυχώς, όμως, τις λαμπρές εποχές διαδέχτηκαν δύσκολα χρόνια. Η είσοδος της τηλεόρασης στα κυπριακά σπίτια και αργότερα του βίντεο τραυμάτισε τη σχέση των ανθρώπων με τον κινηματογράφο. Η εισβολή, η αναγκαστική μετακίνηση του πληθυσμού, η αγωνία των ανθρώπων για την ικανοποίηση των υλικών αναγκών, σε συνδυασμό με μια γενικότερη κρίση του παγκόσμιου κινηματογράφου, έφεραν τελικά και τη μεγάλη κρίση στους κινηματογράφους της Λεμεσού.
Η επιβολή του φόρου θεάματος από το Δήμο Λεμεσού στα μέσα της δεκαετίας του ’80 επιδείνωσε την κατάσταση. Τα σινεμά της πόλης, άδεια από θεατές, ερήμωσαν σταδιακά, μέχρι που έκλεισαν οριστικά τις πόρτες τους, παραχωρώντας τη θέση τους σε χώρους στάθμευσης και κτιριακά συγκροτήματα. Μετά από διάφορες – χωρίς όμως αποτέλεσμα – προσπάθειες επαναλειτουργίας, το ΡΙΑΛΤΟ «έσβησε» εν τέλει τη μηχανή προβολής του τα τέλη του ’80. Το πάλαι ποτέ λαμπρό σινεμά, το κέντρο του θεάματος και των κοινωνικών συναναστροφών της Λεμεσού, κατάντησε ανοχύρωτη εστία σκουπιδιών.
Όταν στις αρχές του 1990 η ιδιοκτήτρια εταιρία αποφάσισε να προχωρήσει στην πώληση ή κατεδάφιση του κτηρίου του ΡΙΑΛΤΟ, η Λεμεσός είχε χάσει ήδη σημαντικό αριθμό άλλων ιστορικών κτηρίων.
Ωστόσο, η άναρχη οικοδομική ανάπτυξη της πόλης, η οποία είχε αλλοιώσει το πρόσωπο και την ταυτότητα της, άρχισε να προκαλεί αντιδράσεις ατόμων και φορέων. Χάρη στην «Ομάδα Πρωτοβουλίας για τη διάσωση του ΡΙΑΛΤΟ», η οποία δημιουργήθηκε από ευαισθητοποιημένους πολίτες και φορείς, αναπτύχθηκε μια πρωτόγνωρη κινητοποίηση για τη διάσωση του ιστορικού αυτού κτηρίου, η οποία και οδήγησε στην αγορά του από το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού το Φεβρουάριο του 1991, την ανακαίνιση και την επαναλειτουργία του.
Το Μάιο του 1999, με μια σειρά από λαμπρά πολιτιστικά γεγονότα, το Θέατρο ΡΙΑΛΤΟ άνοιξε ξανά την αυλαία του, για να υποδεχτεί το κοινό με το Μίκη Θεοδωράκη, το Μιχάλη Κακογιάννη, με προσωπικότητες από την Κύπρο και την Ελλάδα. Χιλιάδες θεατές κατέκλυσαν κυριολεκτικά το θέατρο από τις πρώτες κιόλας μέρες της λειτουργίας του.
Η συγκίνηση και ο ενθουσιασμός των πρώτων εβδομάδων, έχουν δώσει σταδιακά τη θέση τους στην ικανοποίηση και ευχαρίστηση του λεμεσιανού κοινού για την επαναλειτουργία του θεάτρου και την επιστροφή – μαζί με αυτό – της Πλατείας Ηρώων στην καθημερινότητα της πόλης και των ανθρώπων της.
Από το Μάιο του 1999 το ΡΙΑΛΤΟ λειτουργεί ανελλιπώς ως πολιτιστικός πολυχώρος για εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου, έχοντας κερδίσει τη θέση του στη ζωή και την καρδιά όχι μόνο των Λεμεσιανών, αλλά και όλων των κατοίκων της Κύπρου.
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός ΡΙΑΛΤΟ που διαχειρίζεται με συνέπεια και υπευθυνότητα το θέατρο, έχει ως μέλημά του να παρουσιάζει πολιτιστικά γεγονότα που να ανταποκρίνονται στις υψηλότερες προσδοκίες του κοινού, αλλά και να συμβάλλει δυναμικά στην πολιτιστική δημιουργία και ανάπτυξη, τοποθετώντας τη Λεμεσό στον παγκόσμιο χάρτη της πολιτιστικής δράσης….
